Η νηστεία στην ορθοδοξία και η σχέση της με την διατροφή των αρχαίων Ελλήνων!

Η νηστεία στην Ορθοδοξία είναι αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας που περιλαμβάνει πολλές συζητήσεις και διαφωνίες και άρχισε
από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Επιβάλλει την αποχή από ορισμένα είδη τροφών και ποτών αλλά όχι πλήρη αποχή από κάθε τροφή όπως σε άλλες θρησκείες και πολιτισμούς.
Η Ελλάδα είναι χώρα με πολύπλοκο γεωγραφικό διαμελισμό. Περιλαμβάνει ορεινά συγκροτήματα οικισμών, νησιά, παραλιακούς και νησιωτικούς οικισμούς και παραγωγικές πεδιάδες. Ανάλογη ποικιλία παρουσιάζει η παραγωγή και η διατροφή. Στο χώρο αυτό δημιουργήθηκε ένας κώδικας διατροφικών συνηθειών που εξασφάλιζε το ελάχιστο των απαραίτητων για τον οργανισμό θρεπτικών συστατικών, την περίφημη από την αρχαιότητα ακόμη «λιτότητα» του Έλληνα ή "μεσογειακή διατροφή" στα νεώτερα χρόνια. Βάση της διατροφής αποτελούν, όπως είναι γνωστό, οι φυτικές τροφές, αυτούσιες ή μεταποιημένες και ελάχιστα οι ζωικές, συνυπολογιζομένων και των γαλακτοκομικών προϊόντων. Ο ίδιος ο λαός, παραγωγός και καταναλωτής της τροφής του, διαμόρφωσε εμπειρικά την απαραίτητη γνώση για τις ιδιότητες των τροφών και τη θρεπτική τους αξία. Προϊόντα όπως το λάδι, το κρασί ή το σιτάρι-ψωμί τα θεωρεί ιερά, επειδή γνωρίζει ότι προσδίδουν στον οργανισμό δύναμη ενέργεια και η έλλειψή τους αποδυναμώνει το σώμα, λόγος για τον οποίο τα εν λόγω είδη έχουν συνδεθεί με σημαντικές λατρευτικές συνήθειες (προσφορές, θείαΚοινωνία, νηστεία κ.λπ.).
Η νηστεία είναι συνάρτηση του θρησκευτικού βιώματος του αγροτικού πληθυσμού. Τον 14ο αι. ο περιηγητής Johann Shiltberger γράφει ότι οι Έλληνες «τις Τετάρτες δεν τρώνε ποτέ κρέας, την Παρασκευή τρώνε μόνο ψάρι και λάδι. Οι επίσκοποι νηστεύουν το κρέας όλο το έτος. Και στις νηστήσιμες μέρες δεν τρώνε τίποτε που να έχει αίμα. Το ίδιο και οι ιερείς. Κληρικοί και λαϊκοί νηστεύουν πενήντα μέρες τη Σαρακοστή, σαράντα πριν από τα Χριστούγεννα, τριάντα για τους δώδεκα Αποστόλους και δεκαπέντε για την Κοίμηση της Θεοτόκου». Ο Πουκεβίλ στο βιβλίο του "Ταξίδι στο Μοριά" (1805) περιλαμβάνει ολόκληρο κεφάλαιο για το διαιτολόγιο στην Πελοπόννησο, στο οποίο παρατηρεί ότι ουσιαστικά αυτό δεν διαφέρει από εκείνο των άλλων Ελλήνων, και αναφέρεται στη νηστεία: «Επειδή από θρησκευτική αρχή, υποβάλλονται σε πολύ μακριές νηστείες, τον περισσότερο χρόνο βλέπει κανείς το τραπέζι τους γεμάτο από ισχνά φαγητά. Πρόκειται, συνήθως, για τα πιο κοινά χορταρικά που φιγουράρουν στην κουζίνα τους. Το λάδι και το βούτυρο αποτελούν τη βάση των φαγητών και τα
κυριότερα καρυκεύματα είναι το πιπέρι, η μέντα, η ρίγανη, οι πιπεριές και τα πιο δυνατά αρωματικά. Είδα, σε όλα σχεδόν τα γεύματα, να σερβίρουν μαύρες καιαλατισμένες ελιές της Κορώνης, χαβιάρι και καμιά φορά και πουτάργκα (αυγά κέφαλου ξεραμένα, αλατισμένα και καρυκευμένα, ταραμά).
H νηστεία, όπως την εννοούμε σήμερα, είναι αποχή από ορισμένα είδη τροφών αλλά και ποτών, δηλαδή τρόπον τινά μια τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών και όχι πλήρης αποχή από κάθε τροφή, για συγκεκριμένο διάστημα χρόνου, όπως ήταν και στην αρχαιότητα και όπως δηλώνει και η ετυμολογία της λέξεως. Tο γεγονός αυτό, όπως και η ευρύτερη αποδοχή και επιβολή της και η ένταση του θρησκευτικού βιώματος κατά την τήρησή της, την καθιστά ιδιαίτερα σημαντική ως πολιτισμικό φαινόμενο για τη διατροφή του λαού.