Ο κάλλιστος Ναός του Επικούριου Απόλλωνα.

Επικούριος Απόλλωνας, 1888.

Στο Κωτύλιο υπάρχει θέση ονομαζόμενη Βάσσαι και ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα, μαρμάρινος ο ίδιος και η στέγη του. Από όλους τους ναούς της Πελοποννήσου ύστερα από αυτόν της Τεγέας θα μπορούσε αυτός να πάρει την πρώτη θέση για το κάλλος του μαρμάρου και το αρμονικό σύνολο. Το προσωνύμιο δόθηκε στον Απόλλωνα, γιατί υπήρξε «Επίκουρος» σε αρρώστια επιδημική, όπως και οι Αθηναίοι τον ονόμασαν «αλεξίκακο», γιατί κι απ΄ αυτούς απομάκρυνε την αρρώστια. Έφερε και στους Φιγαλείς την σωτηρία κατά την διάρκεια του πολέμου μεταξύ Πελοποννησίων και Αθηναίων και όχι σε καμιά άλλη περίσταση…και το ότι αρχιτέκτονας του ναού της Φιγαλίας υπήρξε ο Ικτίνος, σύγχρονος με τον Περικλή και αρχιτέκτονας επίσης του λεγόμενου Παρθενώνα της Αθήνας. Ανάφερα ήδη πως το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα βρίσκεται στην αγορά της Μεγαλόπολης.

Τάδε έφη Παυσανίας κατά την περιήγησή του στην περιοχή περίπου το 174π.χ.

 

"... Έτρεξα ανυπόμονος. Ήξερα πως ήταν ο ναός αυτός ένας από τους λαμπρότερους της Ελλάδας, έργο του Ικτίνου, χτισμένος ύστερα από τη μεγάλη νίκη του Παρθενώνα. Εδώ, στα βουνά τούτα, είχαν καταφύγει οι Φιγάλιοι, γλίτωσαν από την πανούκλα και ύψωσαν τον ναό αυτό για να ευχαριστήσουν τον Επικούριο Απόλλωνα. Από μακριά στο άνοιγμα δύο λόφων, μέσα στην πρασινάδα, διέκρινα μιαν άκρα του ναού. Οι κολόνες ήταν από γαλαζωπή πέτρα, η ερημιά γύρω ήταν απέραντη, μήτε πουλί, μήτε τσοπάνης, μήτε νερό. Στο βάθος, κατά το νότο, φράζοντας τον ορίζοντα, κυμάτιζε ανάρια γαλάζιος ανοιχτός, παντοδύναμος και γαλήνιος, ο Ταΰγετος. Δύσκολα μπορώ να νιώσω τους αρχαίους ναούς, στην πρώτη επαφή μένω εντελώς ασυγκίνητος. Πρέπει να περάσει ώρα πολλή, να επικαλεστώ εντατικά τη σκέψη, να γυμνάσω το μάτι, για να μπορέσω να χαρώ την απλότητα και τη σοφία, τη δύναμη και τη χάρη του αρχαίου ναού. Σιγά - σιγά με την άσκηση σαν ένα κομμάτι του βουνού μου φάνταξε ο ναός, διακριτικά σφηνωμένος ανάμεσα στα άλλα βουνά, από την ίδια πέτρα, από τον ίδιο ρυθμό και μονάχα όταν κοίταξα πολύ τις πέτρες τούτες, ένιωσα πως έτσι που είναι πελεκημένες και τοποθετημένες εκφράζουν την ουσία όλης της γύρω της βουνίσιας ερημιάς. Θαρρείς πως είναι το κεφάλι του τοπίου, η ιερή γυροτραφισμένη περιοχή όπου λάμπει ο νους του. Κι εδώ η αρχαία τέχνη δε σε ξαφνιάζει ήσυχα, από ένα μονοπάτι ανθρώπινο, σε ανεβάζει χωρίς να λαχανιάσεις στην κορυφή....".

 Έτσι γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης για τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στο βιβλίο του "Ταξιδεύοντας -  Μοριάς".

 

Ο Όσκαρ Γουάϊλντ (Οscar Wild) και το πάθος του για τα χώματα της Ολυμπίας.

 

Ο Όσκαρ Ουάϊλντ με παραδοσιακή φορεσιά

Τον Απρίλιο του 1877 ένας φοιτητής του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, 23 ετών, μαζί με έναν  ελληνολάτρη καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Δουβλίνου, ονόματι Τζόν Μάχαφι φθάνουν στο λιμάνι του Κατακόλου πραγματοποιώντας ένα όνειρο ζωής να επισκεφθούν τα ιερά χώματα της Αρχαίας Ολυμπίας, να νοιώσουν την αύρα του ολυμπισμού και να εκπληρώσουν ένα ταξίδι που για πολλούς φιλέλληνες παρέμεινε όνειρο. Ο σπουδαστής αυτός είχε διακριθεί με βραβείο στα αρχαία ελληνικά, στο κολέγιο Τρίνιτυ, και με μητέρα σπουδαγμένη με αρχαία ελληνική παιδεία. Το όνομα αυτού, Όσκαρ Ουάϊλντ. Το ταξίδι συνδυάστηκε με την σκαπάνη που είχε φέρει στο φως ευρήματα από το μεγαλείο της Ολυμπίας και ο ίδιος αναφέρει: «Ήμουν σχεδόν δεκάξι χρόνων όταν άρχισα να αντιλαμβάνομαι το θαύμα και το κάλλος της αρχαίας ελληνικής ζωής. Ξαφνικά, μου φάνηκε πως έβλεπα λευκές φιγούρες να ρίχνουν πορφυρές σκιές πάνω στις ηλιόλουστες παλαίστρες, ομάδες γυμνών νέων και νεαρών παρθένων να κινούνται μέσα σ' ένα βαθύ γαλάζιο φόντο σαν να ήταν πάνω στη ζωφόρο του Παρθενώνα... Από αγάπη σε όλα αυτά, άρχισα να μελετώ ελληνικά με ενθουσιασμό και όσο πιο πολύ τα μελετούσα, τόσο περισσότερο μαγευόμουν... Από μικρός συνήθιζα να ταυτίζομαι με κάθε ξεχωριστό χαρακτήρα που διάβαζα στα βιβλία, αλλά, εκεί ανάμεσα στα δεκαπέντε με δεκάξι, παρατήρησα, με κάποια απορία, ότι μου ήταν πιο εύκολο να με φαντάζομαι ως Αλκιβιάδη ή Σοφοκλή, παρά ως Αλέξανδρο ή Καίσαρα».

Η παιδεία του Όσκαρ είχε ελληνικές επιρροές αφού τόσο η μητέρα του, όσο και ο πατέρας του υπήρξαν ελληνολάτρες με αποτέλεσμα να μεταλαμπαδεύσουν του αρχαίο ελληνικό πνεύμα και στον γιο τους. Ο πατέρας του είχε ήδη επισκεφτεί την Ελλάδα και παρότρυνε και τον ίδιο να κάνει αυτό το ταξίδι ζωής, όπως το αποκαλούσε.

Το ταξίδι του νεαρού Όσκαρ για την Ελλάδα ξεκινά την Κυριακή του Πάσχα 1 Απριλίου του 1877. Οι δυο φίλοι, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη και πληρέστερη βιογραφία του Όσκαρ Ουάιλντ από τον Ρίτσαρντ Έλμαν, παίρνουν το πλοίο από το Μπρίντεζι της Ιταλίας με προορισμό την Ελλάδα. Πρώτος σταθμός στις 3 Απριλίου η Ζάκυνθος, απ’ όπου και πέρασαν στις απέναντι ακτές της Ηλείας και συγκεκριμένα στο Κατάκολο. Η πρώτη και μοναδική του επίσκεψη στην ηπειρωτική Ελλάδα, ξεκινούσε από την Ηλεία. Και πρώτος προορισμός, η πολυθρύλητη Ολυμπία.

Κανείς δεν γνωρίζει ωστόσο πώς ο ίδιος ο Γκούσταβ Χίρσφιλντ, διευθυντής των γερμανικών ανασκαφών στην Ολυμπία, υποδέχθηκε στο Κατάκολο, μικρό τότε ψαροχώρι, τον άσημο ακόμη νεαρό φοιτητή Όσκαρ Ουάιλντ και τον συνοδό του Μαχάφι. Σύμφωνα με τον Έλμαν, έφιπποι οι τρεις άνδρες ξεκίνησαν την επομένη για την Ολυμπία, όπου ο Ουάιλντ είδε από κοντά τη διαδικασία των ανασκαφών. Αργότερα, όταν βρέθηκε και πάλι στην Αγγλία φέρεται να είπε στον εικονογράφο των βιβλίων του, Τσαρλς Ρίκετ: «Ναι, ήμουν παρών κατά τη διάρκεια της ανασκαφής όπου σήκωσαν το μέγα Απόλλωνα απ' το φουσκωμένο ποταμό. Είδα το λευκό τεντωμένο χέρι του να εμφανίζεται πάνω απ' το νερό. Το πνεύμα του θεού εξακολουθούσε να ζει μέσα στο μάρμαρο». Αναφερόταν στον Απόλλωνα του δυτικού αετώματος του ναού του Δία, όμως το πιο πιθανό ήταν να είδε μόνο το κεφάλι του αγάλματος, που όντως βρέθηκε μερικές μέρες πριν την επίσκεψη. Ο υπόλοιπος κορμός και το χέρι που αναφέρεται στην περιγραφή, βρέθηκαν αργότερα. Ο Ουάιλντ καυχιόταν επίσης ότι ήταν παρών και στην ανακάλυψη του Ερμή του Πραξιτέλη. Αν και το περίφημο άγαλμα πράγματι ήρθε στο φως την ίδια χρονιά, το 1877, διάφορες πηγές αναφέρουν ότι ο Ουάιλντ μόλις για μερικές εβδομάδες έχασε αυτή τη σπουδαία στιγμή και ότι απλά εξέφραζε έναν ευσεβή του πόθο, λέγοντας ότι ήταν παρών στην ανακάλυψη.

Επικούρειος Απόλλων (Φωτ.1888)

 

Η ομορφιά του Ολυμπιακού τοπίου δεν περιγράφεται με λέξεις. Απ’ άκρη σ΄άκρη σε όλη την περιοχή υπάρχουν μνημεία που μαρτυρούν το ένδοξο παρελθόν του τόπου σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Είναι πολύ σημαντικό να μαθαίνουμε τον τόπο μας και να εκτιμήσουμε περισσότερο την αύρα του σπουδαίου πολιτισμού που αγγίζει το πνεύμα και την ψυχή.

Στην προσπάθεια ανάδειξης του τόπου και των μνημείων στο εξής θα προβάλουμε εικόνες του παρελθόντος από τα μνημεία αυτά. Οι φωτογραφίες θα είναι όσο το δυνατόν παλιές και σε καλή ανάλυση. Ας γνωρίσουμε τον τόπο μας μέσα από τον φακό του παρελθόντος.

 

 

                      Επικούρειος Απόλλων ή Βασσίτας (Βάσσες 1888)