Πύργος Χρονικό (Μέρος Γ').

Το 1812 έγιναν στον Πύργο κι άλλες συνεννοήσεις για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, από τους τρεις αδελφούς Κρεστενίτη - λυκούργο, γιάννη, και Σταμάτη - μα χωρίς αποτέλεσμα. Οι πόθοι της λευτεριάς κόχλαζαν, όμως η ώρα δεν είχε ακόμα σημάνει για τη μεγάλη αλλαγή. Κ' οι προσπάθειες κείνες περιορίστηκαν σ' απλές αψιμαχίες, ώσπου να γίνει το αποφασιστικό ξεκίνημα...

Ύστερ' από τέσσερα χρόνια όμως, ένας άλλος άνθρωπος του σουλτάνου θέλησε να επαναλάβει το επαναστατικό τόλμημα του Αλή Φαρμάκη και να σηκώσει κεφάλι στην Πύλη: ο Σεϊντάγας Βοεβόδας- Λελές, ζαπίτης του Πύργου κι' αφέντης της Ηλείας, ατρόμητος Οθωμανός με ανυπολόγιστα πλούτη πούχε το ανάχτορο του στο λόφο του Επαρχείου. Απάνω στον παλιό Πύργο του Τσερνοτάμπεη που τον μεγάλωσαν οι Βιλαεταίοι, ο Σεϊντάγας έχτισε ένα τεράστιο κάστρο με διπλά τείχη, πολεμίστρες, στέρνες, χαμάμια, πολυτελέστατα χαρέμια και μπουντρούμια, όπου με τα φιλήδονα τραγούδια απ' τις χανούμισες και τις οδαλίσκες σμίγανε τα βογγητά των Αλβανών που έσφαζαν άγρια οι Αγαρηνοί.

Ο βοεβόδας είχε πατέρα Τούρκο, Σεϊντάγα κι' αυτόν. π' αγαπούσε τους Έλληνες και δέθηκε πιότερο μαζί τους. Μία μέρα που πάνω στ' άτι του κατέβαινε από το Λάλα, κοντά στο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής που είνε στο έμπα του Πύργου από το δρόμο της Ολυμπίας, συνάντησε μία πεντάμορφη Πυργιωτοπούλα και καταθαμπώθηκε. Έρωτας ξαφνικός και παντοδύναμος του συνταράξε την καρδιά! Και πριν η Πεντάμορφη πυργιωτοπούλα προφτάσει να ξεφύγει από τη λάμψη της ματιάς του κι' απ' τη σιδερένια του θέληση, ο Σεϊντάγας την άρπαξε, την έβαλε πάνω στο άλογό του και την πήγε μισολιπόθυμη στο Λάλα.

Ζώη Πολέμη λεγόταν κείνη η κοπέλα. Κι΄ο Σϊντάγας την αγάπησε παράφορα ποθόντας, μα χωρίς τη βία, να την κάνει γυναίκα του. Η ελληνοπούλα όμως αρνιόταν επίμονα! Και μέσ΄ στον Πύργο του Λάλα αρρώστησε βαριά από τον καημό της κι' αποσωνόταν αδιάκοπα- τριαντάφυλλο μέσ΄ στο φθινόπωρο:

Το χειλάκι σου, το μαγουλάκι σου,

Λαλιωτοπούλα μου,

γιατ΄ είναι κίτρινο, δεν είναι κόκκινο;

Γιατί αρρώστησες, γιατί θερμάθηκες,

μικρή Πυργιωτοπούλα μου;

Στο τέλος ωστόσο η ζωή δέχτηκε τη μοίρα της. Ίδια Κυρά...

Φροσύνη, άκουσε τους προεστούς και τους φιλικούς που την συμβούλευσαν να γίνει γυναίκα του Σεϊντάγα για να βοηθήσει την πατρίδα. Αφέντρα και κυρά της Ηλείας πια, πίστη πάντα στην Ελλάδα, δέθηκε με το Σεϊντάγα κι' απόχτησε μαζί του δύο παιδιά. Τα παιδιά αυτά τα βάφτισε χτυπά με τα Χριστιανικά ονόματα Χαράλαμπος και Διονύσης, οι Τούρκοι όμως τα λέγανε με τα δικά τους: Σεϊντ κι΄Αζήζ.

Από το Σεϊντ και τον Αζήζ ο πρώτος έγινε βοεβόδας του Πύργου κι΄ ο δεύτερος αγάς του Λάλα. Μα κι΄ οι δυο είχαν κληρονομήσει την ατρομισιά και την αντάρτικη ψυχή του πατέρα τους: και σήκωσαν κεφάλι στο σουλτάνο, δεν πλήρωναν τους φόρους και πολεμάγαν τους Αλβανούς. Είχαν κληρονομήσει και το ελληνικό μεγαλείο της μάνας τους: κι΄ αγάπησαν τους Έλληνες κι ενώθηκαν πολλές φορές μαζί τους για να εξοντώσουν κάθε κυριαρχικό αχνάρι της Πύλης στην Ηλεία.

Την ανταρσία και το φιλελληνισμό τους ο Σεϊντ κι' ο Αζήζ τα πλήρωσαν με την ίδια τους τη ζωή. Ο Σουλτάνος έστειλε στον  Πύργο το Χασάν πάσα της Πρέβεζας με πολύ στρατό και κατόρθωσε με άτιμα τερτίπια και παγίδες να τους εξοντώσει. Τα δύο αδέρφια βρέθηκαν στη φωτιά της μάχης μαζί με Έλληνες οπλαρχηγούς και αρματολούς, μα στο τέλος σκοτώθηκαν κι οι δυο πνιγμένοι κι αγκαλιασμένοι στο ίδιο αίμα. Σε μία άλλη λακούβα αίμα έπνιξε το Χασάν πάσα με την ίδια της την σπάθα η τραγική μάνα: Η Ζωή. Κι' αργότερα τους ακολούθησε κι αυτή στο θάνατο πέφτοντας από ψηλά στην πλακόστρωτη αυλή του πύργου της στο Λάλα. Θρήνοι και σπαραγμοί ξεπροβόδισαν το μεγάλο ξόδι. Κι' η μούσα του λαού έπλεξε μοιρολόι που μάρανε κάθε καρδιά:

Τι το κακό που γίνηκε στον κάμπο της Γαστούνης ,

Που κινείσαι με τα άρματα η μάνα του Σεϊντάγα

κι' εκίνησε η κλεφτουριά να σφάξουν τους φονιάδες.

Απάνω στα χαράματα απάνου στα χορτάρια

Τους έσφαξαν, τους λιάνισαν, τους πότισαν φαρμάκια,

κι' επήραν τα κεφάλια τους στου Λάλα να τα πάνε.

Κι' η μάνα τους τ' αγκάλιαζε και τα γλυκοφιλούσε.

Πικρή φωνήτσα έβαλε όσηο κι΄αν εδυνάστη,

μεσ΄στα μπεντένια ανένβηκε μεσ΄στην αυλή ετσακίσθη,

Στην αγκαλιά της τάβαλαν, σ' ένα μνημειό τους ΄θαψαν.

Κι΄εφύτρωσε μια λεϊμονιά και δύο κυπαρίσσια.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1818, ενώ ακόμα δεν είχε ξεπλυθεί από τη μνήμη του λαού του πύργου το αίμα χύθηκε στη μάχη με το Χασάν πάσα, έγινε μία πραγματική πια εξέγερση κατά του τούρκου καταχτητή. Στην πρώτη γραμμή των επαναστατών ήταν ο Δημήτρης Άχολος περιστοιχισμένος από άλλους ήρωες και ηγέτες του καιρού. Μαζί με τους ντόπιους αγωνιστές πήραν μέρος Και οι άλλοι πολεμιστές που είχαν έρθει από ξένους τόπους κι εγκαταστάθηκαν στον Πύργο, όπως: Οι τρεις αδελφοί Καραμέρου - Δημήτρης, Αναστάσης και Μιχάλης- Αθ. Πετρουτζόπουλος ή Πετρουτζής, Γιάννης Κουτσογιαννόπουλος, αδερφοί Λαμπαούνα, Καραμπέτσου και Διάκου.

Η ώρα του έθνους όμως ούτε και τότε φαίνεται είχε σημάνει κι' η εξέγερση κείνη δεν έφερε κανένα θετικό αποτέλεσμα...

Πάντως, ζυγώνουμε ολοένα στην αρχή του τέλους. Το πανελλήνιο επαναστατικό κύμα που άρχισε καθολικά να φουσκώνει στα τέλη του 1820, βρίσκει και τον Πύργο πανέτοιμο. Όπως παντού στην σκλαβωμένη Χώρα, έτσι και εδώ οι χριστιανοί αναδεύουν τα φτερά τους για το ηρωικό ταξίδι της λευτεριάς. Οι βάρβαροι τα ξέρουν πια τώρα όλα, μα τι να κάμουν; Μόνο όπλο τους έχει μείνει η τρομοκρατία. Και την ξαποστέλνουν για να γκρεμίσουν κάθε ιερό και όσιο, για να δηλητηριάσουν τις ψυχές, να λυγίσουν τα αλύγιστα και να προφτάσουν τα απρόφταστα. Το ίδιο έκαμαν και στον Πύργο. Μαζί με όλα τα άλλα, έκλεισαν τις εκκλησίες παραμονές Χριστουγέννων του ΄20 στις άγιες εκείνες μέρες σε ζόφο και σε λύπη.

Ωστόσο το έθνος έχει φτάσει γεια στο μέγιστο ιστορικό κατώφλι: Το 1821.

Οι πρώτες μέρες περνούν με αγωνία στον Πύργο. Όλοι περιμένουν τη φωτιά που θα ρθει: Την επίθεση των Τούρκων. Χίλιες φήμες κυκλοφορούν από ώρα σε ώρα, μα σε όλων τα χείλη έχει σταθεί το χαμόγελο της τιμής και της περηφάνιας για τη σύγκρουση που θα γίνει. Το πιο σίγουρο είναι τούτο: Οι βάρβαροι που μάζεψαν δυνάμεις από την Ψωφίδα της Γορτυνίας και την πεδινή Ηλεία, συγκεντρώνεται στο Λάλα. Εκεί γίνεται μία στρατιά από 800 άντρες μαζί με ιππικό που ετοιμάζεται να επιτεθεί στον Πύργο. Αρχηγός, ο Σεϊφουλάχ αγάς που έχει κάμει και το εκστρατευτικό σχέδιο.

Μπροστά στην θύελλα που θα ξεσπάσει, οι υπερασπιστές του Πύργου αγρυπνούν και ετοιμάζονται. Η πόλη σφύζει από πολεμική προπαρασκευή! Άνθρωποι και έργα, γιαταγάνια και σπίτια θα παλέψουν για την άμυνα και τη νίκη. Και πριν από όλα, ένας οχυρωματικός οργασμός που θα ασφαλίσει τα πιο επίκαιρα σημεία: απ΄ το ανατολικό μέρος και σε μεγάλη έκταση προς το δρόμο της Αγουλινίτσας, στα υψώματα του "ανεμόμυλου"  και σ΄ όλη την περιφέρεια του Αγίου Χαραλάμπου από την εκκλησία του πολιούχου ως τις βρύσες "Κανούλια".

Στο προσκλητήριο της πατρίδας όλοι οι παρόντες! Και μαζί τους Αυτοί που ήρθαν από τη Ζάκυνθο για ενίσχυση: Οι δύο γιοι του Κολοκοτρώνη Πάνος και Γενναίος, ο Καμπάσης, Άχολος, Αυγερινός, Βιλαέτης κι΄ο στρατηγός Παπασταθόπουλος. Το μικρό στρατιωτικό επιτελείο του τόπου έχει κάνει κατάταξη των Δυνάμεων που θα αντιμετωπίσουν τον εχθρό: Η αδερφοί Διάκου πιάσανε οχυρωμένα σπίτια στον Άγιο Χαράλαμπο, ο Χαράλαμπος Βιλαέτης κι΄οι γιοί του Γέρου του Μοριά τα υψώματα στο ανατολικό μέρος του Πύργου κι ο στρατηγός Παπασταθόπουλος με τους βουνήσιους πολεμιστές ταμπουρώθηκαν στα υψώματα του "ανεμόμυλου".

Κι΄ η φωτιά ύστερα από λίγες μέρες άναψε και φούντωσε. Όμοια με λαίλαπα ιστορούν την επίθεση των Τούρκων στον Πύργο. Ξέσπασμα μανιακό που εξαπολύθηκε με φοβερή λύσσα κατά των παλικαριών που υπεράσπιζαν την πόλη. Απ΄ τη στρατιά των βαρβάρων προπορευόταν ένα μεγάλο τμήμα πεζικού με αρχηγό το Ραϊτ αγά και ακολουθούσε σώμα από έφιππους με διοικητή το Σεϊφουλάχ αγά. Οι ιππείς μάλιστα αυτοί είχαν φτάσει ως τη λίμνα της Μουριάς, όπου βρίσκονταν πολλά γυναικόπαιδα του πύργου για ασφάλεια. Και μέσα στην πόλη, 400 μόνο πολεμιστές θα παίζανε την τύχη της πατρίδας τους με το θάνατο και με τη νίκη...

Τέλος Γ' Μέρους