Ξενοφών, το έργο του!

Ο Ξενοφών εξορισμένος από την Αθήνα, λόγω της φιλίας του με τον Κύρο, και κατοικώντας στα κτήματα που του παραχώρησαν οι Σπαρτιάτες στον Σκιλλούντα συνέγραψε ένα πλούσιο έργο που κατά πολλούς είναι σημαντικότατο αφού είναι πολύπλευρο και με θαυμάσιο ύφος. Ο Σωκράτης και ο Αγησίλαος ήταν οι δύο προσωπικότητες οι οποίες στιγματισαν την ζωή του Αθηναίου ιστορικού.

Συνέγραψε τόσο ιστορικά έργα όπως την «Κύρου Ανάβασις», την «Κύρου Παιδεία» και τον «Αγησίλαο» (Εγκώμιο) όσο και φιλοσοφικά όπως την «Απολογία Σωκράτους», με σκοπό να αντικρούσει τις κατηγορίες εναντίον του δασκάλου του Σωκράτη, τα «Απομνημονεύματα», το «Συμπόσιον»κ.α. Έγραψε επίσης και άλλης μορφής και ύφους, τα λεγόμενα Διδακτικά όπως τον «Ιππαρχικόν», τον «Περί Ιππικής», τον «Κυνηγετικόν». Ο Διογένης Λαέρτιος τον αποκάλεσε Αττική Μούσα λόγω της γλυκύτητας της γραφής του.

Η ευκαιρία συγγραφής της «Κύρου Ανάβασις» ήταν η «αδικία» που διέπραξε προς το πρόσωπο του ο, συμμετέχων στην εκστρατεία, Σοφαίνετος ο Στυμφάλιος. Έτσι προς αποκατάσταση του  ονόματος του Ο Ξενοφών παρεκινήθη προς συγγραφήν ταύτης. Αναφέρεται επίσης από τον Ξενοφώντα (Ελληνικά ΙΙΙ,1,2) πως υπήρξε και τρίτος συγγραφέας και αυτός ήταν  ο Θεμιστιγένης ο Συρακούσιος. Το ύφος όμως και η γλώσσα του έργου αποδεικνύουν ότι το έργο είναι του Αθηναίου στρατηγού και ιστορικού. Το έργο διαφαίνεται πως είναι απόρροια  των αναμνήσεων του Ξενοφώντος και όχι ημερολόγιο. Περιγράφει την συμμετοχή ενός μισθοφορικού σώματος 10000 ανδρών (Μύριοι) στον στρατό του Κύρου εναντίον του αδελφού του βασιλιά Αρταξέρξη.   Οι γεωγραφικές ειδήσεις είναι ακριβείς χωρίς περιαυτολογίες και υπερβολές.

Στα «Ελληνικά», τα οποία περιέχουν την ιστορία της Ελλάδος κατά την περίοδο 411 -362 π.χ., συνεχίζει την συγγραφή του, αγνώστου για ποιο λόγο διακοπέν έργο, Θουκυδίδη και επί τον πλείστον εξιστορεί τα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου. Οι ελλείψεις του έργου αποδίδονται, από πολλούς, στην προχωρημένη ηλικία του Ξενοφώντα κατά την οποία είχε μειωθεί η πνευματική διαύγεια του εν Σκιλλούντι κατοικήσαντα, Ξενοφών. Σε άλλα σημεία έχει αφιερώσει ιδιαίτερη φροντίδα και εξιστορεί με ακρίβεια τα γεγονότα και αλλού αμελεί να αναφέρει άλλα πιο σημαντικά από τα γραφθέντα.

Επαινεί συχνά τον Αγησίλαο τον οποίο θαύμασε και αγαπούσε και από τον οποίο είχε πολλάκις ευεργετηθεί. Τα φιλικά αισθήματα και ο τρόπος ζωής της Σπάρτης, παρακίνησαν τον ιστορικό να γράψει την « Λακεδαιμονίων Πολιτεία». Η συγγραφή αυτή δικαιολογείται από την καταγωγή του Ξενοφώντα, όντας αριστοκρατικό< και παρακινούμενος από την επιθυμία να παραθέσει την πεποίθηση του πως οι Σπαρτιάτες υπερείχαν έναντι των Αθηναίων και των υπολοίπων Ελλήνων. Συγγράφοντας και την «Αθηναίων Πολιτεία» θέλησε να προσδώσει περισσότερο κύρος στο παραπάνω έργο του κάνοντας σύγκριση μεταξύ των δύο πόλεων και του τρόπου ζωής των.

Στον επίλογο του έργου «Λακεδαιμονίων Πολιτεία» αναφέρεται με θαυμασμό στο πολίτευμα που οφείλεται στους δίκαιους νόμους του Λυκούργου στους οποίους αναφέρεται πως πλέον έχουν μειωμένη ισχύ, όμως συνεχίζουν οι δύο βασιλείς να υφίστανται.

Ενώ στο προηγούμενο έργο είναι αδιαμφισβήτητη η πατρότητα υπό του Ξενοφώντος, στο δεύτερο πολλοί αναφέρουν πως δεν είναι του  Αθηναίου αφού η συγγραφή του χρονολογείται περί το 424 π.χ., κατά το οποίο χρονικό διάστημα ο Ξενοφών δεν είχε αρχίσει την συγγραφή των έργων του. Αποδίδεται δε, κατά πολλούς, στον Κριτία, και κατά άλλους στον Φρύνιχο.

Στο μικρότερο έκτασης έργο «Πόροι» ή «Περί Προσόδων», ο ιστορικός ασχολείται με την οικονομική κατάσταση της Αθήνας μετά την ατυχή έκβαση του συμμαχικού πολέμου το 355π.χ. Η συγγραφή αυτού του έργου οφείλεται στην επιθυμία του ιστορικού, αν και εξοστρακιζόμενος, να τονώσει την αίσθηση για τα άσχημα οικονομικά της Αθήνας, στα πρόσοδα από τα μεταλλεία του Λαυρίου και στην ενίσχυση της πολιτικής του Ευβούλου.

Στο πολύ σημαντικό έργο «Κύρου Παιδεία» εκθειάζει τον ηγεμόνα και αναφέρεται προς αυτόν με πολύ θετικά σχόλια. Το έργο είναι μεγάλο, οκτάτομο, και φθάνει στα όρια της υπερβολής αφού, όχι άδικα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μυθιστορία.

Η πλούσια και πολυμερή δραστηριότητα του Αθηναίου στρατηγού, ιστορικού και φιλοσόφου μας άφησε κληροδότημα ένα έργο πολύπτυχο και σημαντικό με ύφος ανάλογο των λογίων της εποχής του