Ηλείας Μυθολογία!

Η Ηλειακή Μυθολογία θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο άξονες.Ο ένας αφορά μύθους γύρω από την "γένεση" των Ηλέιων και της Ήλιδος.Οι μύθοι σχετίζονται με μετακινήσεισς φύλων τόσο μέσα στον Ελληνικό χώρο, όσο και έξω απ'αυτόν. Η Ηλεία συνδέεται με μετακινήσεις-καθόδους τόσο από την Θεσσαλία,Βοιωτία,Αιτωλία όσο και από την Μικρά Ασία.
Ο πρώτος Βασιλιάς της Ηλείας Αέθλιος, γιος του Δία και της Πρωτογένειας, πιστεύεται ότι ήρθε από την Θεσσαλία και εγκαταστάθηκε στην περιοχή.Επίσης , προς επιβεβαίωση της σχέσης των δύο περιοχών, συναντούμε κοινά τοπωνυμικά (Πηνειός, Ενιπέας, Λάπιθος, Όσσα, Όλυμπος) αλλά και επιβίωση κοινών παραλαγών στην μυθολογία με σημαντικότερη τους Κενταύρους οι οποίοι, όπως όλοι ξέρουμε, κατοικούσαν στο Πήλιο αλλά και στον Ηλειακό Ερύμανθο και Φολόη. Τον Αέθλιο διαδέχθηκε ο Ενδυμίωνας, και στην συνέχεια ο Επειός, ο οποίος έδωσε το ονομά του και στους κατοίκους της Ήλιδας.
Στα Ομηρικά έπη  (Ιλιάδα και Οδύσσεια) συναντούμε τους "Επειούς" με συμμετοχή σαράντα πλοίων, στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας, δοιικούμενα από τέσσερις ηγεμόνες πόλεων της Ηλείας.

 " Οι δ΄άρα Βουπράσιον τε και Ήλιδα δίαν έναιον,
όσσον έφ΄Υρμίνη και Μύρσινος εσχατόωσα
Πέτρη τ Ωλενίη και Αλήσιον εντός εέργει,
των αυ τέσσαρες αρχοί έσαν, δέκα δ΄ανδρί εκάστω
νήες έποντο θοαί, πολέες δ΄έμβαινον Επειοί.
Των μεν άρ΄Αμφίμαχος και Θάλπιος ηγησάσθην
υίες ο μεν Κτεάτου, ο δ΄άρ΄Ευρύτου, Ακτορίωνε
των δ΄Αμαρυγκείδης ήρχε κρατερός Διώρης
των δε τετάρων ήρχε Πολύξεινος θεοειδής,
υιός Αγασθενέος Αυγηίάδαο άνακτος."
                                       Ομήρου Ιλιάδα, Β, 615-624.
Η νότια του Αλφειού χώρα αποτελούσε την χώρα του βασιλείου της Πύλου

"οι δε Πύλον τα ενέμοντο και Αρήνην Ερατεινήν
Και Θρύον Αλφειοίο πόρον και εύκτιτον Αιπύ"\

και ξεσπούσαν συχνά διαμάχες μεταξύ των Επειών και των Ηλείων για τον έλεγχο της πολύ εύφορης παραποτάμιας περιοχής.Μετά τον Επειό βασίλευσε την χώρα ο αδερφός του Αιτωλός, ο οποίος
κατόπιν εξορίστηκε στην "περί τον Αχελώον χώρα" που πήρε το όνομα Αιτωλία. Απόγονός του υπήρξε ο Όξυλος, ο οποίος επέστρεψε στα "πάτρια εδάφη'', εισβάλλοντας με τους Αιτωλείς στην Ηλεία και θεωρείται ο οικιστής της Ήλιδας.
Οι σχέσεις της Ηλείας με την Μικρά Ασία επικεντρώνεται στον Πέλοπα ο οποίος προερχόταν από την Λυδία, ενώ και ο Ενδυμίωνας είχε καταφύγει στην Μ.Ασία.Όσον αφορά την σχέση με την Βοιωτία επικεντρώνεται στην εγκατάσταση των Μινυών στην ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου, αλλά και η λατρεία του Θηβαίου Ηρακλή στην Ολυμπία.Επίσης και η γυναίκα του, βασιλιά της Πύλου (Νηλειδών),Νηλέα προέρχοταν από τους Μίνυες.
  Ο δεύτερος άξονας συνδέεται με το Ιερό της Ολυμπίας με την διπλή ιδιότητα ως Μαντείου αλλά και ως χώρου τέλεσης των Ολυμπιακών αγώνων μέσα από τους οποίους οι Ήλειοι εξασφάλισαν την ακεραιότητα της πατρίδας τους από τις επιβουλές των εχθρών,αύξησαν το κύρος τους πανελλαδικά και απέκτησαν άκοπη ευημερία και ειρήνη.