Η Ελληνική Επανάσταση, οι ανακατατάξεις στην Ευρώπη και οι προϋποθέσεις που έπαιξαν σημαντικό ρόλο.

   

   Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον χρόνο που άναψε η σπίθα της Επανάστασης του '21 θα πρέπει να κοιτάξουμε και να ψάξουμε τα βαθύτερα αίτια της γενικότερης κοινωνικοπολιτικής κατάστασης της Ευρώπης στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Η Ελληνική Επανάσταση ξέσπασε σε μια εποχή που έγιναν επαναστατικά κινήματα σε πολλά μέρη στην Ευρώπη και στην Αμερική, αλλά και εξεγέρσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ακόμη συνδέεται με την ιδέα του ελληνικού έθνους, που διαδίδεται εκείνο τον καιρό, αλλά και με την οικονομική κρίση που αντιμετώπισαν οι ορθόδοξοι μετά το 1815. H Γαλλική Επανάσταση είχε μεγάλη απήχηση στην Ευρώπη και στην Αμερική. Πολλές δεκαετίες ύστερα από αυτή ξέσπασαν επαναστατικά κινήματα που στηρίζονταν στις ιδέες της. Την ίδια εποχή έγιναν και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εξεγέρσεις και οργανώθηκαν αυτονομιστικά κινήματα. Αρκετά ξεκίνησαν από ισχυρούς πασάδες που ήθελαν να ξεφύγουν από το σουλτάνο και την εξουσία του, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Αλή πασά των Ιωαννίνων. Παράλληλα στους ορθόδοξους άρχισε να καλλιεργείται σιγά σιγά η ιδέα του ελληνικού έθνους. Όλο και περισσότεροι επιθυμούσαν την εθνική απελευθέρωση για να πάψουν οι Έλληνες να είναι υποταγμένοι στους Οθωμανούς. Οι 'Ελληνες διανοούμενοι που ζούσαν στην Ευρώπη με αρχή τον Ρήγα και μετέπειτα με τον μέγιστο Αδαμάντιο Κοραή, καλλιεργούσαν τον σπόρο της επανάστασης και παρέσυραν με τον λόγο και την πένα τους Έλληνες και ξένους. Ήταν όμως δύσκολο να ξεσπάσει μια μεγάλη επανάσταση. Οι νέες ιδέες δεν είχαν διαδοθεί σε πολλούς και η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ένα μεγάλο και ισχυρό κράτος. Επίσης, όπως είδαμε, στα τέλη του 18ου αιώνα ορισμένοι ορθόδοξοι (κυρίως έμποροι) βελτίωσαν την οικονομική τους κατάσταση.

Ανησυχούσαν λοιπόν μήπως η επανάσταση είχε αρνητικές συνέπειες στην οικονομική τους θέση.  Όμως από τις αρχές του 19ου αιώνα η οικονομία των ορθόδοξων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία περνάει μια μεγάλη κρίση. Η οικονομική πρόοδος σταματάει απότομα, κι αυτό διευκολύνει την Ελληνική Επανάσταση. 

Η οικονομική κρίση οφείλεται στη Βιομηχανική Επανάσταση και στην ειρήνη που επικράτησε όταν τελείωσαν οι πόλεμοι του Ναπολέοντα. Τα βρετανικά βιομηχανικά προϊόντα είναι καλύτερα και φτηνότερα από εκείνα που φτιάχνουν οι τοπικές βιοτεχνίες. Παράλληλα οι Ευρωπαίοι έμποροι παίρνουν πάλι την πρώτη θέση στο εμπόριο στην ανατολική Μεσόγειο. Έτσι οι ελληνικοί πληθυσμοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στις παροικίες οδηγούνται σε μεγάλη οικονομική κρίση: μειώνονται οι εξαγωγές, οι τιμές των προϊόντων που εξάγονται πέφτουν πολύ, πολλοί έμποροι χρεοκοπούν, οι ναύτες χάνουν τη δουλειά τους. Η κρίση γίνεται πιο μεγάλη το 1820, όταν ο σουλτάνος ξεκινάει πόλεμο με τον Αλή πασά και το οθωμανικό κράτος αυξάνει τους φόρους στις περιοχές που πηγαίνει ο οθωμανικός στρατός.

Η οικονομική κρίση έκανε χειρότερες τις συνθήκες ζωής πολλών Ελλήνων και αυτό έκανε πιο εύκολη την Επανάσταση: οι άνθρωποι είχαν λιγότερα να χάσουν. Λίγο πριν από την Επανάσταση, για πολλούς Έλληνες το ατομικό καλό (το όνειρο για μια καλύτερη ζωή που είχε ο καθένας) συμβάδιζε με το γενικό καλό (την απελευθέρωση από την οθωμανική εξουσία που ζητούσαν όλοι. Έμποροι , ναύτες προεστοί και αγρότες, από διαφορετικοί σκοπιά ο καθένας έβλεπαν στην επανάσταση οφέλη και μέσω του ατομικού κέρδους ενίσχυαν την ιδέα της απελευθέρωσης. Τίποτα δεν θα είχε, όμως γίνει αν δεν υπήρχε ένα συντονιστικό όργανο που να σχεδιάζει, να οργανώνει και να εφαρμόζει πρακτικές μέσα σε μια Ευρώπη που αντιπαθούσε τις οποιεσδήποτε επαναστάσεις και μέσω της Ιερής Συμμαχίας καθιστούσε ανεπιθύμητη οποιαδήποτε παρόμοια ενέργεια. Αυτό το συντονιστικό όργανο δεν ήταν άλλο από την περίφημη Φιλική Εταιρεία. 

Πώς η προπαγάνδα των ΜΜΕ μεταβάλλει την επιθυμία του ΕΝΟΣ σε ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ!

Προπαγάνδα (=θηλυκό):

1. Η συστηματική απόπειρα διάδοσης ιδεών, αντιλήψεων ή απόψεων στον θρησκευτικό, πολιτικό, ιδεολογικό ή άλλο τομέα, που έχει σκοπό να επηρεάσει την κοινή γνώμη και να την διαμορφώσει κατάλληλα, μέσω της μεροληπτικής, στρεβλής ή ελλιπούς μετάδοσης πληροφοριών και της παραπληροφόρησης
2. Η διαστρέβλωση της αλήθειας.

Τι είναι η προπαγάνδα κατά τον διπλοανηψιό του Σιγισμούνδου Φρόυντ, Έντουαρντ Μπερνέις (1891−1995) ; Ο εκτελεστικός βραχίονας της αόρατης (πραγματικής) κυβέρνησης, και ο  συνειδητός και έξυπνος χειρισμός της οργανωμένης γνώμης των μαζών είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα και σημαντικό στοιχείο μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Ας δούμε πρώτα το παράδειγμα της επικαιρότητας: γνωρίζουμε ότι οι κάτοικοι των Σκοπίων πίστεψαν μέσα σε μισόν αιώνα ότι μιλούν την γλώσσα του Αριστοτέλη και είναι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου. Για δικούς τους λόγους με παρασκηνιακές ενέργειες πέραν του ατλαντικού παλέυουν λυσαλέα να τους ανγνωριστεί ένα όνομα, ιστορικά ξένο προς αυτούς, μόνο και μόνο για να υπάρχει μοχλός πίεσης έναντι του δουλοπρεπή μεν, απρόβλεπτου δε, Έλληνα. Όλη αυτή η διαδικασία γίνεται μέσω διαφόρων μορφών προπαγάνδας, εδώ και 27, περίπου χρόνια.
Το ότι η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία της Δύσης είναι το προκάλυμμα μιας τραπεζοκρατίας έχει γίνει αρκετά γνωστό. Κι ακόμα περισσότερο ότι τα ΜΜΕ έχουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Μήπως όμως τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα; Το όλο σύστημα επικαλείται διαρκώς την έννοια της Δημοκρατίας ως προκάλλυμα για να καλύψει την κατάφωρη αδικία που εμμέσως ενισχύει.
Μήπως, όμως, η ίδια η δημοκρατία έχει οριστεί πάνω στην οργανωμένη διαμόρφωση της ψευδαίσθησης ότι το «κράτος» το ορίζει ο «δήμος»; Ότι είναι κοινή, δηλαδή πλειοψηφική, η γνώμη που κρατεί. Ας μην ξεχνάμε ότι την εποχή που επιβλήθηκε η δημοκρατία, την κοινή γνώμη την διαμόρφωνε το βιβλίο, ο τύπος και ο «χαρισματικός» ηγέτης. Μήπως κι αυτά τα κατείχε ο ιδιοκτήτης της Τράπεζας;
Ο συνειδητός και έξυπνος χειρισμός της οργανωμένης γνώμης των μαζών είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα και σημαντικό στοιχείο μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Όσοι χειρίζονται αυτόν τον αφανή μηχανισμό της κοινωνίας, συγκροτούν μια αόρατη κυβέρνηση, που είναι η πραγματική κυβερνώσα δύναμη της χώρας μας. Μας κατευθύνουν, διαπλάθουν το νού μας, διαμορφώνουν τα γούστα μας, υποδεικνύουν τις ιδέες μας, κυρίως αυτοί για τους οποίους δεν έχουμε ποτέ ακουστά.
Με απλά λόγια, είναι η χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Γενικά πραγματοποιείται μέσω των μέσων ενημέρωσης που μπορεί να έχει επίδραση σε ένα μεγάλο ποσό ανθρώπων και αποτελεσματικά να τους πείσουμε υπέρ ή κατά σε ένα γεγονός.
Η ακριβής έννοια της προπαγάνδας συνεχώς αμφισβητείται, ωστόσο δεν υπάρχει συγκεκριμένος ορισμός και αυτό είναι εντελώς αλήθεια. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οποιαδήποτε επικοινωνία είναι πειστική προπαγάνδα, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η προπαγάνδα αλλάζει συγκεκριμένες πολιτικές απόψεις. Ωστόσο, είναι αναμφίβολα ότι η προπαγάνδα είναι υλικό που έχει ως στόχο να πείσουν ή να αλλάξει την κοινή γνώμη, αν και ποικίλλει συχνά ως προς τη μορφή και την τεχνική εξυπηρετεί πάντοτε τον ίδιο σκοπό. Προπαγάνδα είναι η επικοινωνία για το σκοπό της πειθούς.
Προπαγάνδα, αν και υπήρχε σχεδόν από πάντα, έχει αναπτυχθεί πάρα πολύ κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων. Παρά το γεγονός ότι στοιχεία της προπαγάνδας εκ προθέσεως μπορεί να επισημανθούν αρκετά πίσω από την αρχαία Ελλάδα, η έλευση των μέσων επικοινωνίας σε μεγαλύτερη κλίμακα έχει αυξήσει την χρήση της. Μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας, κατέστη δυνατή η γρήγορη και εύκολη παράγωγή σε αφίσες και βιβλία. Πριν από αυτή την εξέλιξη, η πλειοψηφία της προπαγάνδας διαδόθηκε από στόμα σε στόμα. Η τυπογραφία επέτρεψε στην προπαγανδιστική να παράγει γρήγορα και μαζικά ποσότητες αφισών με ένα επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, μια μορφή προπαγάνδας πολύ λιγότερο επικίνδυνη και λιγότερη δύσκολη από την προφορική επικοινωνία.
Πιο πρόσφατα, η προπαγάνδα ενισχύεται από την εφεύρεση του ραδιοφώνου. Η ικανότητα προφορικής επικοινωνίας πολλών ανθρώπων σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα βοήθησε την ανάπτυξη της προπαγάνδας. Επίσης, η αρχή του ραδιοφώνου ξεκίνησε την διαφήμιση με την μορφή όπως την ξέρουμε σήμερα, που είναι μια άλλη μορφή προπαγάνδας. Πριν από ραδιόφωνο, ήταν σχεδόν αδύνατο να επικοινωνούν άμεσα πολλοί άνθρωποι σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Βεβαίως, η άμεση επικοινωνία μέσω εντύπων ήταν δυνατό, αλλά πολύ λίγοι άνθρωποι πραγματικά διαβάζουν αγγελίες. Το ραδιόφωνο ανοίξει το νέο  κόσμο της διαφήμισης.
Η εφεύρεση που έχει επηρεάσει την προπαγάνδα τους περισσότερους, είναι η τηλεόραση. Η δυνατότητα να επικοινωνούν οπτικά σε μεγάλες αποστάσεις αυξάνει ραγδαία τόσο το μέγεθος όσο και την αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας. Η διαφήμιση καθώς και η πολιτική προπαγάνδα αναπτύχθηκαν με ταχείς ρυθμούς, με αυτό το νέο μέσο.
Επίσης, τα τελευταία χρόνια, η εισαγωγή της επικοινωνίας μέσω Διαδικτύου σε μεγάλες αποστάσεις, αύξησε περαιτέρω τη δυνατότητα της προπαγάνδας. Σε μια εποχή όπου όλο και περισσότερο βομβαρδιζόμαστε από την προπαγάνδα από μια ποικιλία μέσων, είναι ολοένα και πιο σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε την προπαγάνδα και τα αποτελέσματά της.
Αν και η λέξη προπαγάνδα έχει μια αρνητική χροιά, η προπαγάνδα από μόνη της δεν είναι απαραίτητα κακή. Η προπαγάνδα είναι μια απόπειρα να αλλάξει την γνώμη πειστικά με την παρουσίαση νέων απόψεων. Η προπαγανδιστική προσπαθεί να αλλάξει τις απόψεις των ατόμων ή τους θεατές του με να τους πείσουν για την εγκυρότητα των δικών τους. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, χρησιμοποιούν μια ποικιλία μεθόδων και τεχνικών. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε αυτές τις τεχνικές και να εξετάσουμε το σκοπό της προπαγάνδας πριν από τη λήψη αποφάσεων που βασίζονται σε αυτόν.
Σκοπός της προπαγάνδας είναι να αλλάξει γνώμη το κοινό, αλλά το πιο σημαντικό να επηρεάσουν τις αποφάσεις του. Με την κατανόηση του σκοπού της προπαγάνδας και τη μέθοδο που χρησιμοποιείται, μπορεί κανείς να πάει πολύ μακριά προς την πραγματοποίηση αποτελεσματικών ανεξάρτητων αποφάσεων.

Για το Σκοπιανό ζήτημα της ονομασίας!

Το ζήτημα της ονομασίας του κράτους των Σκοπίων που μας απασχολεί ήδη εδώ και 26 χρόνια περίπου, επανήλθε αυτές τις ημέρες δριμύτερο, μάλλον μετά από εξωτερικές πιέσεις, ενδοατλαντικές και υπερατλαντικές, επειδή κάποια περιφερειακά ζητήματα πρέπει να κλείσουν ενόψει της νέας γεωπολιτικής και πολιτικοοικονομικής κατάστασης που διαμορφώνεται. Πιστεύω ότι κάποια νέα ζητήματα που προέκυψαν και που προκαλούν απρόβλεπτη αστάθεια σε περιοχές θεωρούμενες ως «σταθερές», πχ το Καταλανικό ζήτημα στην Ιβηρική, έπαιξαν κάποιο ρόλο σε αυτή την εξέλιξη.

Βέβαια, είναι γνωστό σε όλους πως λειτουργούν οι διεθνείς σχέσεις και ότι μπροστά στα επί μέρους συμφέροντα, επιρροές και συμμαχίες, η ιστορία και μερικές φορές ακόμη και η ίδια η γεωγραφία, δεν παίζουν κανένα ρόλο. Αλλά ας επιχειρήσουμε να δούμε ποιο θα ήταν το κατάλληλο όνομα για την ΠΓΔΜ από ιστορικής άποψης αφού οι γείτονες επικαλούνται μόνο το ιστορικό παρελθόν όπως το αντιλαμβάνονται εκείνοι φυσικά, για την ονομασία της δημοκρατίας τους.

Εννοείται ότι η όποια παρουσία του ονόματος «Μακεδονία», απλή ή σύνθετη, στην ονομασία της ΠΓΔΜ δεν έχει καμμία ιστορική βάση, ούτε καν σοβαρότητα. Κατά την αρχαιότητα, η σημερινή περιοχή της Σκοπιανής δημοκρατίας κατοικείτο από δύο βασικούς λαούς (και λίγους ακόμη ελάσσονες που για αυτό τους παραλείπω εδώ): τους Δαρδάνους στα βόρεια και τους Παίονες στα νότια. Οι πρώτοι ήταν ένας μικτός θρακο-ιλλυρικός λαός με το ιλλυρικό στοιχείο να είναι ισχυρότερο ανάμεσα τους και μάλιστα ήταν επίμονοι εχθροί των αρχαίων Μακεδόνων, τους οποίους οι Σκοπιανοί διεκδικούν ως προγόνους τους (!). Οι Παίονες ήταν ένας λαός του οποίου οι εθνολογικές καταβολές δεν έχουν εξακριβωθεί ακόμη. Τέσσερις είναι οι πιθανότερες εκδοχές για τους Παίονες σύμφωνα με όσους έχουν ασχοληθεί με αυτό το ζήτημα: είτε ήταν Πρωτοθράκες, είτε Πρωτοέλληνες, είτε ανήκαν στην Πρωτοελληνοφρυγική ομάδα (αναφερόμενη ενίοτε και ως Πρωτοελληνοαρμενική ομάδα), είτε ήταν μία ανεξάρτητη εθνολογική ομάδα, απλά συγγενική με τους Θράκες και τους Ελληνες. Οι δε αρχαίοι Μακεδόνες αρχικά δεν είχαν καμμία παρουσία στον χώρο της σύγχρονης ΠΓΔΜ και μόνο μετά την επέκταση τους από την βασιλεία του Φιλίππου Β΄ και έπειτα, υπήρξε κάποια περιορισμένη εγκατάσταση τους στη νότια λωρίδα της, κυρίως στην περιοχή των Πρεσπών και του μεταγενέστερου Μοναστηρίου, χωρίς όμως να απορροφήσουν ποτέ τους εντόπιους. Η αρχαία ελληνική παρουσία στον χώρο της σύγχρονης ΠΓΔΜ μπορεί να αφορά μόνο τους Παίονες, Δασσαρήτες, Πελαγονες και μερικές ακόμη ελληνικές φυλές στα νότια της, και όχι τους Μακεδόνες.

Ας δούμε τις υπόλοιπες ονομασίες που έχουν προταθεί για την ΠΓΔΜ παραλείποντας τις λιγότερο δημοφιλείς ή πιθανές: «Μοισία», «Δακία», «Παιονία», «Δαρδανία» και «Δημοκρατία των Σκοπίων».

Η ονομασία «Μοισία» αφορά έναν αρχαίο θρακικό λαό, τους Μοισούς, οι οποίοι είχαν μία περιορισμένη παρουσία στον γεωγραφικό χώρο της σύγχρονης ΠΓΔΜ. Αυτή η ονομασία προτάθηκε μάλλον περισσότερο από το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της  ΠΓΔΜ ανήκε στη ρωμαϊκή και έπειτα πρωτοβυζαντινή επαρχία της Μοισίας. Στην ουσία είναι ένας ...

Η έκδοση και η χρήση του Α΄ δανείου της Ελληνικής επανάστασης (1823-1824)!

Αλλ' έλθωμεν νυν εις τα καθ' έκαστα. Πλείονα των δύο ετών είχον παρέλθη αφ' ης στιγμής, υψωθείσης εν Αγία Λαύρα της σημαίας της ελευθερίας, διεξήγετο υφ' ημών κατά γην και κατά θάλασσαν πεισματώδης και ως επί το πολύ νικηφόρος αγών. Επί μακρόν ο αγών ούτος ετρέφετο δια των γλίσχρων δημοσίων προσόδων (15), της λαφυραγωγίας και γενναίων ιδιωτικών συνεισφορών ( 16). Ήτο δ' όμως προφανές ότι τοιούτον σύστημα δεν ηδύνατο να επικρατήση επί πολύ, διότι αι δημόσιαι πρόσοδοι ήσαν εις άκρον περιωρισμέναι, οι λαφυραγωγούμενοι Τούρκοι ταχέως εξέλιπον (17) και οι ημέτεροι εξηντλούντο οσημέραι. Προς τούτοις το ιδιόρρυθμον εκείνο δημοσιονομικόν σύστημα, εάν οπωσδήποτε επήρκει εις ολιγοδάπανα τοπικά στρατεύματα και εις βραχείας και αυτοσχεδίους εκστρατείας, δεν ήτο δυνατόν ν' ανταποκριθή εις τας ανάγκας κραταιού στόλου (18) ή εις προμεμελετημένην και οπωσούν μακράν στρατιωτικήν επιχείρησιν. Η ανάγκη δανείου εξωτερικού εγίνετο συνεπώς καθ' ημέραν επιτακτικωτέρα, συνάμα δε η εξεύρεσις αυτού καθίστατο πιθανή ως εκ της ευτυχούς τροπής ην είχε λάβη ο αγών. Ήρξαντο λοιπόν να γίνωνται αμφοτέρωθεν δοκιμαί, αποστελλομένων Ελλήνων προς εξεύρεσιν ευρωπαίων δανειστών και κατερχομένων εις Ελλάδα αυτεπαγγέλτων μεσιτών. Ούτως ο Άρειος Πάγος της Χέρσου Ελλάδος εψήφισε τη 23 Νοεμβρίου 1821 την σύναψιν δανείου 150,000 φλωρινίων, αποσβεστέου εντός πέντε ετών, ανέθηκε δε την διαπραγμάτευση αυτού εις τον Βαρώνον Θεοχάρην, τον Χ. Δροσινόν και τον Κεφαλάν Ολύμπιον, πέμψας τον τελευταίον τούτων εις Ευρώπην (19).

Ούτως επίσης ο Μεταξάς και ο Jourdain ήρξαντο διαπραγματευόμενοι δάνειον τεσσάρων εκατομμυρίων φράγκων μετά των ιπποτών της Ρόδου. Αι παράδοξοι περί του δανείου τούτου διαπραγματεύσεις, περί ων εύρηνται εκτενείς πληροφορίαι εν τω γνωστώ έργω του Jourdain: Mémoires historiques et militaires sur les événements de la Grèce depuis 1822, jus qu' au combat de Navarin (τόμ. α', σελ. 187 - 250 και 269 - 300) συνήφθησαν ως εξής:
Ο Jourdain είχε σταλή υπό του Μεταξά εξ' Αγκώνης εις Παρισίους δια να διαπραγματευθή δάνειον. Εκεί εγνωρίσθη μετά του Raoul, δικηγόρου του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, όπερ από της απωλείας της Μελίτης προσεπάθει παντί σθένει ν' ανακτήση χώρας τινάς, ίνα ανασυσταθή ως πολιτεία. Οι ιππόται εδείχθησαν πρόθυμοι να δανείσωσι 4 εκατομμύρια, απαιτήσαντες ως αντάλλαγμα την κυριαρχίαν την άλλοτε εν τη κατοχή του τάγματος νήσων Ρόδου, Σκαρπάθου και Αστυπαλαίας, μέχρι δε της κυριεύσεως και παραχωρήσεως αυτών την προσωρινήν κατοχήν της Σύρου καί τινων των επί της μεσημβρινοδυτικής πλευράς της Πελοποννήσου ερημονήσων.


Ανδρέας Μεταξάς
Aλλ' επειδή το τάγμα ούτε δύναμιν στρατιωτικήν είχεν ούτε δάνεια εύρισκεν, συνήνεσεν ο Jourdain όχι μόνον να συναφθή το δάνειον των 4 εκατομμυρίων εν...

Επίσκυρος, το ποδόσφαιρο στην αρχαία Ελλάδα!

Επίσκυρος:" ό, παιδιά τις, διά σφαίρας", " ό, μέ τά πολλών, σφαιρισμός " (Ησυχ.) {Από το Ομηρικό Λεξικό των LIDDEL & SCOTT}. Δηλαδή " αυτός που παίζει με τη σφαίρα (μπάλλα) " ή " αυτός που παίζει με πολλούς τη σφαίρα (μπάλλα)". Στην αγγλική μετάφραση του ίδιου Λεξικού λέει: Επίσκυρος = Ballgame, football or rugby.

(Επιτύμβια στήλη 4ος αιών π.Χ. ,
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών)

Αν ανατρέξουμε στα Ομηρικά έπη θα βρούμε τις πρώτες πληροφορίες για παιχνίδι με μπάλλα στη λεκάνη της Μεσογείου. Μια παρόμοια αναφορά γίνεται και στον "Θεαίτητο" του Πλάτωνα
Μεγάλη επιτυχία στην αρχαία Ελλάδα γνώρισε το παιχνίδι « Επίσκυρος » που είχε πάρει το όνομά του από τη γραμμή με σκύρα (σπασμένα κομμάτια πέτρας, πετραδάκια) που χώριζε το γήπεδο.Με λίγα λόγια είχαμε και κεντρική διαχωριστική γραμμή, των δύο μεγάλων περιοχών του γηπέδου.

Μπάλα που βρέθηκε μετά από ανασκαφές στην Σαμοθράκη.

(Σωκράτης) Λέγεται τοίνυν, ἔφη, ὦ ἑταῖρε, πρῶτον μὲν εἶναι τοιαύτη ἡ γῆ αὐτὴ ἰδεῖν, εἴ τις ἄνωθεν θεῷτο, ὥσπερ αἱ δωδεκάσκυτοι σφαῖραι, ποικίλη, χρώμασιν διειλημμένη, ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε εἶναι χρώματα ὥσπερ δείγματα, οἷς δὴ οἱ γραφῆς καταχρῶνται.

(μτφ): “Λέγεται λοιπόν, ω συνομιλητή, πως η γη, εάν την δει κανείς από ψηλά είναι σαν τις σφαίρες (μπάλες) που αποτελούνται από δώδεκα κομμάτια διαφορετικού δέρματος. Είναι δηλαδή πολύχρωμη σφαίρα και τα μέρη της ξεχωρίζουν από τα χρώματα που έχει το καθένα
Πλάτων «Φαίδων» ή περί ψυχής [110b]

Αρα η μπάλα ήταν φτιαγμένη από 12 χρώματα, 12 κομμάτια δέρματος συμβολίζοντας τους 12 Έλληνες Θεούς.

Μπάλα που βρέθηκε μετά από ανασκαφές στην Σαμοθράκη.
«Φύγετε νεαροί, αυτό το παιχνίδι με την μπάλα φουσκωμένη από αέρα έχει γίνει για μεσήλικες και παιδιά» - Αρριανός ΧΙV 47

"Έριχνε ψηλά την σφαίρα και την γη που έθρεψε πολλούς άρχισε να κτυπά με προικισμένα πόδια και να κάνη στροφές γρήγορες και εναλλασσόμενες, ενώ οι άλλοι νέοι τον ζητωκραύγαζαν και στον ουρανό υψώνονταν δυνατές φωνές." - Οδύσσεια Θ 370 - 375

Παίζοντας "επίσκυρον"

Πληροφορούμεθα λοιπόν από τον αρχαιολόγο Ε. Μπεξή στο περιοδικό ΙΧΩΡ ότι: Υπήρχε ένα άθλημα με το όνομα "Επίσκυρος".

Το γήπεδο που διεξήγετο ο αγώνας ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη με γραμμές από χαλίκια και η μπάλα ήταν κατασκευασμένη από δερμάτινα κομμάτια ραμμένα μεταξύ τους με εντόσθια ζώων, ενώ στις άκρες του γηπέδου ήταν χαραγμένη μία γραμμή που συμβόλιζε τα δύο τέρματα.

Η μπάλα ήταν φουσκωμένη με αέρια και εξωτερικά ήταν ζωγραφισμένη με ζωντανά χρώματα και γεωμετρικά σχήματα. Σκοπός ήταν και για τις δύο ομάδες όπως και σήμερα να περάσουν την μπάλα από την απέναντι εστία, το τέρμα.


Εντύπωση προξενεί επίσης η ιατρική(!) παρατήρηση του αθλήματος. Ο μεγάλος γιατρός της ύστερης αρχαιότητος Γαληνός μας δίνει μία καταπληκτική περιγραφή στο έργο του "Περί ασκήσεων με μικρή μπάλα" του παιχνιδιού.


"Όταν οι παίκτες παρατάσσονται σε αντίθετες σειρές και αγωνίζονται, για να εμποδίσουν τον αντίπαλο να κρατήσει την μπάλα στο κέντρο, τότε είναι βίαια άσκηση με κρατήματα στους ώμους και λαβές πάλης. Έτσι το κεφάλι και ο λαιμός ασκούνται με τις κινήσεις, τα κρατήματα των ώμων και τα πλευρά και το στήθος και το στομάχι ασκούνται από τα κρατήματα και τις λαβές πάλης με τα χέρια. Σε αυτό το παιχνίδι οι γλουτοί και τα πόδια τεντώνονται βίαια, γιατί αποτελούν την βάση των κινήσεων. Ο συνδυασμός με το τρέξιμο μπροστά και πίσω και τα πηδήματα στα πλάγια, κάθε άλλο παρά μικρή άσκηση είναι όχι μόνο για τα πόδια αλλά και για όλο το σώμα που είναι σε κίνηση."

Εάν δεν αρκούν τα λόγια έχουμε και "κατευθείαν αναμετάδοση" από το αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών αθλητή - ποδοσφαιριστή, ο οποίος προσπαθεί με άψογη τεχνική να κοντρολάρει την μπάλα πάνω στο δεξί του πόδι. Είναι σαφές ότι ο παίκτης δεν πρέπει να πιάσει την μπάλα με τα χέρια του γι αυτό τα κρατάει πίσω από την πλάτη του. (Αρχική φώτο).

Μας διασώζονται ακόμη και ονόματα διάσημων «ποδοσφαιριστών» της αρχαιότητος ,όπως του Αριστόνικου του Καρυστίου, του Δημοτέλη του Χίου, του Χαιρεφάνη και του Κτησιβίου του Χαλκιδέως.

 ellinikoarxeio

"Κύρα Γιώργαινα, ο Γιώργος σου που πάει;" η ιστορία του γνωστού τραγουδιού.

"Ο Γιώργος είναι πονηρός

και αυτά που λέει μην τα τρως

και απ' τις έντεκα και μπρος,

κυκλοφοράει για γαμπρός"

Το τραγούδι «Κυρα-Γιώργαινα» κυκλοφόρησε το 1968 και σημείωσε τεράστια επιτυχία. Το ερμήνευσε ο Γιάννης Καλατζής και δεύτερη φωνή έκανε η Λίτσα Διαμάντη. Τους στίχους έγραψε ο Πυθαγόρας και τη μουσική ο Γιώργος Κατσαρός. Ο Πυθαγόρας έγραψε τους στίχους για να πειράξει τη γυναίκα του Κατσαρού, Μιρέλα, επειδή εκείνος  έλειπε συνέχεια από το σπίτι.  Συνήθιζε να την παίρνει τηλέφωνο και να της λέει για αστείο:

 «Κυρα Γιώργαινα, ο Γιώργος σου πού πάει; 

Για πού το ’βαλε και πού το ξενυχτάει; 

Έβαλε το σκούρο του,άναψε το πούρο του,

 μπήκε στο αμάξι του και εντάξει του» 

Ο Κατσαρός είχε γνωρίσει τη γυναίκα του  Μιρέλα σε ένα θίασο στον οποίο πρωταγωνιστούσε ο Ορέστης Μακρής και η Γεωργία Βασιλειάδου. Η Μιρέλα ήταν τότε 17 χρονών και  ήταν χορεύτρια στο μπαλέτο. Μόλις παντρεύτηκαν παράτησε την δουλειά της για να αφοσιωθεί στην οικογένεια.

Ήταν η περίοδος που ο Κατσαρός δούλευε επτά ημέρες την εβδομάδα και έλειπε πολλές ώρες από το σπίτι. Τα μεσημέρια κοιμόταν σε καναπέ στο στούντιο και κάθε βράδυ έφευγε για δουλειά στα κέντρα και γυρνούσε ξημερώματα. Εκείνα τα χρόνια  εργαζόταν στη «Νεράιδα», γνωστό κέντρο διασκέδασης στο Καλαμάκι, το οποίο επισκεπτόταν συχνά ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Κάθε βράδυ, ο Κατσαρός φορούσε σκούρο κοστούμι και κάπνιζε πούρο επειδή είχε κόψει το τσιγάρο. Έφευγε περίπου στις 11 από το σπίτι και οδηγούσε το αμάξι του μέχρι το κέντρο. Ο Πυθαγόρας ήταν στενός συνεργάτης και καλός του φίλος και έγραψε τους στίχους του τραγουδιού για να διασκεδάζει τη γυναίκα του. Της έλεγε ότι ο Γιώργος είναι «πονηρός» και δεν πάει για δουλειά αλλά «κυκλοφοράει για γαμπρός». Όταν ο Κατσαρός άκουσε τους στίχους, του άρεσαν και αποφάσισε να συνθέσει τη μουσική. Μόλις το τραγούδι κυκλοφόρησε έγινε μεγάλη ραδιοφωνική επιτυχία και τραγουδήθηκε σε πέντε γλώσσες. Στη Γαλλία το τραγούδησε ο Μισέλ  Πορναρέφ και στη Γερμανία η Βίκυ Λέανδρος. Στην Ελλάδα επειδή ο πιο γνωστός Γιώργος της εποχής ήταν ο δικτάτορας Γιώργος Παπαδόπουλος ο κόσμος το είχε συνδέσει με εκείνον και τη γυναίκα του Νίκη Βασιλειάδη, με την οποία χώρισε το 1968 για να παντρευτεί στην πρώην πολιτική υπάλληλο στη ΓΥΣ Δέσποινα.

ΠΗΓΗ: Μηχανή του χρόνου