Το ζήτημα της ονομασίας του κράτους των Σκοπίων που μας απασχολεί ήδη εδώ και 26 χρόνια περίπου, επανήλθε αυτές τις ημέρες δριμύτερο, μάλλον μετά από εξωτερικές πιέσεις, ενδοατλαντικές και υπερατλαντικές, επειδή κάποια περιφερειακά ζητήματα πρέπει να κλείσουν ενόψει της νέας γεωπολιτικής και πολιτικοοικονομικής κατάστασης που διαμορφώνεται. Πιστεύω ότι κάποια νέα ζητήματα που προέκυψαν και που προκαλούν απρόβλεπτη αστάθεια σε περιοχές θεωρούμενες ως «σταθερές», πχ το Καταλανικό ζήτημα στην Ιβηρική, έπαιξαν κάποιο ρόλο σε αυτή την εξέλιξη.
Βέβαια, είναι γνωστό σε όλους πως λειτουργούν οι διεθνείς σχέσεις και ότι μπροστά στα επί μέρους συμφέροντα, επιρροές και συμμαχίες, η ιστορία και μερικές φορές ακόμη και η ίδια η γεωγραφία, δεν παίζουν κανένα ρόλο. Αλλά ας επιχειρήσουμε να δούμε ποιο θα ήταν το κατάλληλο όνομα για την ΠΓΔΜ από ιστορικής άποψης αφού οι γείτονες επικαλούνται μόνο το ιστορικό παρελθόν όπως το αντιλαμβάνονται εκείνοι φυσικά, για την ονομασία της δημοκρατίας τους.
Εννοείται ότι η όποια παρουσία του ονόματος «Μακεδονία», απλή ή σύνθετη, στην ονομασία της ΠΓΔΜ δεν έχει καμμία ιστορική βάση, ούτε καν σοβαρότητα. Κατά την αρχαιότητα, η σημερινή περιοχή της Σκοπιανής δημοκρατίας κατοικείτο από δύο βασικούς λαούς (και λίγους ακόμη ελάσσονες που για αυτό τους παραλείπω εδώ): τους Δαρδάνους στα βόρεια και τους Παίονες στα νότια. Οι πρώτοι ήταν ένας μικτός θρακο-ιλλυρικός λαός με το ιλλυρικό στοιχείο να είναι ισχυρότερο ανάμεσα τους και μάλιστα ήταν επίμονοι εχθροί των αρχαίων Μακεδόνων, τους οποίους οι Σκοπιανοί διεκδικούν ως προγόνους τους (!). Οι Παίονες ήταν ένας λαός του οποίου οι εθνολογικές καταβολές δεν έχουν εξακριβωθεί ακόμη. Τέσσερις είναι οι πιθανότερες εκδοχές για τους Παίονες σύμφωνα με όσους έχουν ασχοληθεί με αυτό το ζήτημα: είτε ήταν Πρωτοθράκες, είτε Πρωτοέλληνες, είτε ανήκαν στην Πρωτοελληνοφρυγική ομάδα (αναφερόμενη ενίοτε και ως Πρωτοελληνοαρμενική ομάδα), είτε ήταν μία ανεξάρτητη εθνολογική ομάδα, απλά συγγενική με τους Θράκες και τους Ελληνες. Οι δε αρχαίοι Μακεδόνες αρχικά δεν είχαν καμμία παρουσία στον χώρο της σύγχρονης ΠΓΔΜ και μόνο μετά την επέκταση τους από την βασιλεία του Φιλίππου Β΄ και έπειτα, υπήρξε κάποια περιορισμένη εγκατάσταση τους στη νότια λωρίδα της, κυρίως στην περιοχή των Πρεσπών και του μεταγενέστερου Μοναστηρίου, χωρίς όμως να απορροφήσουν ποτέ τους εντόπιους. Η αρχαία ελληνική παρουσία στον χώρο της σύγχρονης ΠΓΔΜ μπορεί να αφορά μόνο τους Παίονες, Δασσαρήτες, Πελαγονες και μερικές ακόμη ελληνικές φυλές στα νότια της, και όχι τους Μακεδόνες.
Ας δούμε τις υπόλοιπες ονομασίες που έχουν προταθεί για την ΠΓΔΜ παραλείποντας τις λιγότερο δημοφιλείς ή πιθανές: «Μοισία», «Δακία», «Παιονία», «Δαρδανία» και «Δημοκρατία των Σκοπίων».
Η ονομασία «Μοισία» αφορά έναν αρχαίο θρακικό λαό, τους Μοισούς, οι οποίοι είχαν μία περιορισμένη παρουσία στον γεωγραφικό χώρο της σύγχρονης ΠΓΔΜ. Αυτή η ονομασία προτάθηκε μάλλον περισσότερο από το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της ΠΓΔΜ ανήκε στη ρωμαϊκή και έπειτα πρωτοβυζαντινή επαρχία της Μοισίας. Στην ουσία είναι ένας ...
γεωγραφικός όρος ο οποίος αφορούσε την περιοχή για αρκετούς αιώνες, τον οποίο θεωρώ πολύ ικανοποιητική λύση και ότι θα έπρεπε να ληφθεί σοβαρά υπόψη από όλες τις πλευρές.
Η ονομασία «Δακία» αφορά έναν σημαντικό λαό της δακο-γετικής ομάδας, τους Δάκες, οι οποίοι ωστόσο δεν είχαν καμμία παρουσία στην περιοχή. Είναι καθαρά γεωγραφικός όρος, επειδή ένα μέρος της ΠΓΔΜ ανήκε στη ρωμαϊκή επαρχία της (νέας) Δακίας, όταν η καθαυτό Δακία (ήτοι η σύγχρονη Τρανσυλβανία της Ρουμανίας) κατακτήθηκε από τους Γότθους. Η αλήθεια είναι ότι η εν λόγω επαρχία ονοματίσθηκε έτσι από τους Ρωμαίους λόγω κάποιας περιορισμένης εγκατάστασης Ρωμαιο-Δακών προσφύγων από την παλαιά Δακία στην εν λόγω περιοχή, αλλά η ΠΓΔΜ δεν μπορεί να λάβει το όνομα μίας ξένης για εκείνη αρχαίας περιοχής μόνο λόγω της εγκατάστασης λίγων προσφύγων στο έδαφος της. Εξάλλου θεωρώ ότι η σύγχρονη Ρουμανία θα αντιδρούσε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, για τους ίδιους λόγους που και η Ελλάδα αντέδρασε στην διεκδίκηση του καθαρά ελληνικού ονόματος «Μακεδονία» από τους Σκοπιανούς. Τέλος, η απόδοση του ονόματος «Δακία» στη ΠΓΔΜ θα σήμαινε ότι μεγάλες δακικές ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Δεκέβαλος και ο Βοιρεβίστας θα συνδέονταν με αυτήν, γεγονός που θα προκαλούσε περαιτέρω αντιδράσεις. Η επίσημη ονομασία «Δημοκρατία των Σκοπίων» για την ΠΓΔΜ είναι επίσης ακατάλληλη. Μπορεί αρκετοί Ελληνες να την επιθυμούν αλλά είναι ουσιαστικά ουτοπική λύση για τους εξής λόγους: μία τέτοια ονομασία παρουσιάζει τη γειτονική χώρα ως απλά μία πόλη-κράτος, η οποία την υποβιβάζει από κάθε άποψη και την παρουσιάζει ως τεχνητό κράτος. Η αλήθεια είναι ότι η ΠΓΔΜ είναι ΟΝΤΩΣ ένα τεχνητό κράτος, χωρίς εθνολογική βάση και υπόσταση επειδή οι πολίτες του είναι βασικά Βούλγαροι (σε ένα ποσοστό 40-45 %) και Αλβανοί (κατά 35-40 %).
Στην πραγματικότητα, η ΠΓΔΜ είναι ένα αλβανο-βουλγαρικό κρατικό μόρφωμα, ωστόσο ως Ελληνες συνομιλητές είμαστε υποχρεωμένοι και λόγω των διεθνών πιέσεων και συνθηκών, να κατανοήσουμε ότι πρέπει να υπάρξει μία ονομασία, φυσικά εκτός του όρου «Μακεδονία», που να δίνει μία «επίφαση εθνικής ταυτότητας» στο νέο κράτος και να μην είναι απλά η ονομασία της πρωτεύουσας του, η οποία θα προκαλούσε μόνιμη αστάθεια στο εσωτερικό του (εξάλλου η ΠΓΔΜ δεν έχει το μέγεθος του Αγίου Μαρίνου ή του Μονακό).
Η ορθή από απόλυτα ιστορική και εθνολογική άποψη, ονομασία για την ΠΓΔΜ θα έπρεπε να είναι «Αλβανο-Βουλγαρική Δημοκρατία» ή «Αλβανο-Βουλγαρική Συμπολιτεία» κτλ. Επειδή οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν είναι τίποτα άλλο από Βούλγαροι, οι οποίοι μετά το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στην περιοχή, βρέθηκαν υπό σερβικό έλεγχο και έτσι η μετέπειτα Γιουγκοσλαβία έπρεπε να «εφεύρει» μία νέα εθνολογική ταυτότητα για εκείνους, έτσι ώστε η γειτονική Βουλγαρία να μην διεκδικεί την περιοχή τους.
Κατά την Τουρκοκρατία, οι ίδιοι οι Σλάβοι των Σκοπίων αποκαλούσαν εαυτούς «Bugari» δηλαδή «Βουλγάρους». Είδαμε ότι αυτός ο πληθυσμός συνιστά το 40-45 % του κρατιδίου (οι κρατικές στατιστικές και εκτιμήσεις φυσικά δεν λαμβάνονται υπόψη) και σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις και υπολογισμούς είναι ακόμη μικρότερος, περίπου ισάριθμος με τον αλβανικό πληθυσμό, επειδή οι Αλβανοί έχουν μεγαλύτερο συντελεστή δημογραφικής αύξησης από τους Σλάβους. Πάντως, λόγω αυτού του συντελεστή το βέβαιο είναι ότι οι Αλβανοί κάποια στιγμή θα υπερκεράσουν πληθυσμιακά τους Σλάβους στη ΠΓΔΜ – αν αυτό δεν συμβαίνει ήδη – και αυτή η προοπτική έχει τρομοκρατήσει την σκοπιανή ηγεσία ήδη από την ίδρυση του κρατιδίου. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι Αλβανοί θα έπρεπε να εκπροσωπούνται στην ονομασία του κρατιδίου, συνιστώντας αργά ή γρήγορα τον μισό βασικό πληθυσμό. Οι υπόλοιπες μειονότητες περιλαμβάνουν Ρομά (χριστιανούς και μουσουλμάνους), Σέρβους, Τούρκους (ειδικά Γιουρούκους), Βλάχους, μερικούς Σλαβομουσουλμάνους, και άλλους. Η ΠΓΔΜ στις στατιστικές της παρουσιάζει και μία «βουλγαρική μειονότητα» αλλά αυτή η παρουσία εξυπηρετεί μόνο το να διαχωρίζονται τεχνητά οι Σλαβοσκοπιανοί από τους Βουλγάρους.
Βέβαια, η επίσημη θέση διαφόρων οργανισμών, «ειδικών» κτλ κτλ είναι ότι «Η πολιτική απομόνωση των Σλάβων των Σκοπίων από τους Βουλγάρους επέφερε από το 1912 και εξής την ανάπτυξη μίας νέας εθνότητας στην περιοχή, συγγενικής μεν αλλά σαφώς διαχωρισμένης πλέον από την βουλγαρική…» αλλά τέτοια «πορίσματα» και «αμπελο-θεωρίες» μικρή σημασία έχουν. Κατά την άποψη μου, οι Σλαβοσκοπιανοί παραμένουν πάντα οι Δυτικοί Βούλγαροι.
Θεωρώ την ονομασία «Δαρδανία» ως την πλέον ικανοποιητική από όσες έχουν προταθεί. Οι αρχαίοι Δάρδανοι κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης ΠΓΔΜ και επιπλέον ήταν ένας μικτός λαός, αποτελούμενος από ιλλυρικές και θρακικές υποφυλές, δηλαδή αντιπροσωπεύει τόσο τους σύγχρονους Αλβανούς όσο και τους Σλάβοσκοπιανούς. Οι Αλβανοί συνδέονται με τους Ιλλυριούς ενώ οι Σλάβοι δεν έχουν καμμία σχέση με όποιον αρχαίο λαό της περιοχής. Αλλά επειδή προσπαθούν «με το ζόρι» να οικειοποιηθούν κάποιον αρχαίο πρόγονο στην περιοχή, το θρακικό ποσοστό των Δαρδάνων θα ήταν μία καλή λύση για αυτήν την ανάγκη τους. Εξάλλου οι Σλάβοι φαίνεται πως εγκαταστάθηκαν κυρίως στις περιοχές του θρακικού στοιχείου.
Μία εξίσου καλή λύση είναι η καθαρά γεωγραφική ονομασία «Βαρδαρία» για την ΠΓΔΜ, η οποία μάλιστα χρησιμοποιείτο κατά τους χρόνους της Γιουγκοσλαβίας πριν την κλοπή του ονόματος «Μακεδονία». Δηλαδή αυτή η ονομασία διαθέτει και πολύ καλό «πολιτικό υπόβαθρο». Προέρχεται από την σλαβική ονομασία του ποταμού Αξιού και της κοιλάδας του και πράγματι η ΠΓΔΜ συνιστά στο μεγαλύτερο μέρος της, το μεσαίο τμήμα της εν λόγω κοιλάδας. Είναι μία εξαιρετική λύση για την ελληνική πλευρά, επειδή το όνομα είναι σλαβικό και αφορά απλά την γεωγραφική υπόσταση της Σκοπιανής δημοκρατίας. Είναι επίσης πολύ καλή μέση λύση και για τους Αλβανούς και Σλάβους πολίτες της τελευταίας επειδή είναι ένα γεωγραφικό όνομα που χρησιμοποιείται και από τους δύο.
Δεν θα προτιμούσα τον προταθέντα όρο «Παιονία» λόγω της πιθανής ελληνικής υπόστασης των αρχαίων Παιόνων. Παρότι αυτοί κατοικούσαν όντως στο νότιο τμήμα της σύγχρονης ΠΓΔΜ και στα βόρεια των αρχαίων Μακεδόνων, είδαμε ότι υπάρχει η πιθανότητα να ήταν ένας πρωτοελληνικός λαός και έτσι δεν θα έπρεπε να γίνει δεκτή από την ελληνική πλευρά μία τέτοια λύση.
Συμπερασματικά, θεωρώ τις ονομασίες «Δαρδανία», «Μοισία» και «Βαρδαρία» ως τις πλέον κατάλληλες για την τελική ονομασία του κράτους των Σκοπίων, για τους λόγους που αναλύσαμε. Αλλά δυστυχώς, όπως αναφέραμε, οι διεθνείς σχέσεις και τα επί μέρους συμφέροντα, επιρροές και συμμαχίες, ελάχιστα λαμβάνουν υπόψη την ιστορική πραγματικότητα.
Τέλος, ένα σχόλιο για τον νέο πολιτικό ηγέτη των Σκοπίων: λέγεται ότι φαίνεται διαλλακτικότερος αλλά προσωπικά τον θεωρώ απλά σοβαρότερο και πιο υπεύθυνο, απαλλαγμένο από τους αλυτρωτικούς θεατρινισμούς και υπερβολές του παρελθόντος (και έως πρόσφατα) χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ουσιαστική αλλαγή τροχιάς στις σκοπιανές θέσεις για την ονομασία. Αυτό το στοιχείο πρέπει να προσεχθεί.
Περικλής Δεληγιάννης
ΠΗΓΗ: periklisdeligiannis.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου