Ο Περικλής μεγάλωσε σε εκλεπτυσμένο οικογενειακό περιβάλλον και έλαβε άριστη μόρφωση. Δάσκαλοί του ήταν ο μουσικός Δάμων και οι φιλόσοφοι Ζήνων ο Ελεάτης και Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος. Ιδιαίτερα ο τελευταίος απάλλαξε τον Περικλή από τις δεισιδαιμονίες, αφού τον δίδαξε να αντιμετωπίζει τα φυσικά φαινόμενα ορθολογικά και τις αντιξοότητες της ζωής με ψυχραιμία.
Μολονότι καταγόταν από πλούσια οικογένεια ο Περικλής προτιμούσε, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος, τους πολλούς και τους φτωχούς από τους λίγους και τους πλούσιους. Η πρώτη ενασχόληση του Περικλή με τα κοινά ήταν το 472 π.Χ., όταν έγινε χορηγός της τριλογίας του Αισχύλου από την οποία έχει διασωθεί η τραγωδία Πέρσες.
Στην πολιτική ζωή της Αθήνας ο Περικλής άρχισε να λαμβάνει ενεργά μέρος το 463 π.Χ. με την παράταξη των δημοκρατικών, κατηγορώντας τον ολιγαρχικό Κίμωνα ότι είχε εμπλέξει τους Αθηναίους στον τρίτο Μεσσηνιακό Πόλεμο (464 π.Χ.) ως «φιλολάκων» και «μισόδημος». Ο Κίμων εξορίστηκε και στην Αθήνα επικράτησαν οι δημοκρατικοί με αρχηγό τον Εφιάλτη, το γιο του Σοφωνίδη, τον οποίο όμως δολοφόνησαν οι ολιγαρχικοί δύο χρόνια αργότερα.
Η δολοφονία του Εφιάλτη άνοιξε το δρόμο στον Περικλή, ο οποίος έγινε ο νέος ηγέτης των δημοκρατικών. Επιδέξιος και ελκυστικός ρήτορας, ο Περικλής επονομάστηκε «Ολύμπιος» επειδή είχε την ευχέρεια να εντάσσει φιλοσοφικές έννοιες στους λόγους του με τρόπο κατανοητό στο λαό. Γρήγορα έγινε δημοφιλής και άρχισε να εκλέγεται στο αξίωμα του στρατηγού.
Η ενδυνάμωση της δημοκρατίας
Πολιτική ιδιοφυΐα αλλά και φιλότεχνος, ο Περικλής κατέστησε την
Αθήνα πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας.
Στον τομέα της εσωτερικής πολιτικής ο Περικλής εισηγήθηκε μέτρα τα οποία ενίσχυσαν την εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η εκλογή των αρχόντων καθιερώθηκε να γίνεται με κλήρωση και όχι κατ επιλογήν, ώστε να έχουν πιθανότητα επιτυχίας όλοι οι πολίτες και όχι μόνο οι ικανότεροι. Από τον Άρειο Πάγο, το προπύργιο των ολιγαρχικών, αφαιρέθηκαν πολλές δικαιοδοσίες και δόθηκαν σε δέκα άλλα δικαστήρια με 500 δικαστές το καθένα, οι οποίοι ορίζονταν με κλήρο.
Ο Περικλής επίσης εισήγαγε τη «μισθοφορά», δηλαδή την πληρωμή μισθού στα μέλη των δικαστηρίων και της Βουλής των 500, μέτρο που σταδιακά εφαρμόστηκε σε όλους τους κληρωτούς άρχοντες. Εξάλλου με εισήγηση του Περικλή θεσπίστηκε και το μέτρο των «θεωρικών», δηλαδή η επιχορήγηση των απόρων από το Δημόσιο για να παρακολουθούν τους δραματικούς αγώνες.
Με το μέτρο της «μισθοφοράς» ο Περικλής διεύρυνε τη δυνατότητα συμμετοχής του λαού στα κοινά. Επιπλέον έδωσε στους ζευγίτες (δηλαδή σε όσους κατείχαν τουλάχιστον ένα ζευγάρι βόδια) το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, ενώ ο Κλεισθένης τους είχε δώσει μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν.
Για να κάνει ομοιογενέστερη τη σύσταση του πληθυσμού της Αττικής, ο Περικλής εισηγήθηκε νόμο με τον οποίο το δικαίωμα του αθηναίου πολίτη είχαν μόνο όσοι γεννιόνταν από πατέρα και από μητέρα Αθηναίους. Το νόμο αυτό ωστόσο καταστρατήγησε ο ίδιος ο Περικλής όταν, λίγο πριν από το θάνατό του, ζήτησε να αναγνωριστεί ως αθηναίος πολίτης ο γιος του (Περικλής κι αυτός) τον οποίο είχε αποκτήσει με τη Μιλησία Ασπασία, επειδή οι δύο γιοι του από την αθηναία σύζυγό του (δεν έχει διασωθεί το όνομά της) είχαν πεθάνει στο μεγάλο λοιμό.
Με τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή η δημοκρατία στην Αθήνα εδραιώθηκε. Η ισονομία ήταν πλήρης και η ελευθερία των πολιτών περιοριζόταν μόνο από τους νόμους τους οποίους οι ίδιοι είχαν ψηφίσει.
Ο καλλωπισμός της πόλης
Εκτός από το πολίτευμα ο Περικλής ενδιαφέρθηκε και για την ενίσχυση της άμυνας και τον καλλωπισμό της πόλης. Με τα Μακρά Τείχη η Αθήνα ενώθηκε με τον Πειραιά και μεταμορφώθηκε σε απόρθητο φρούριο. Παράλληλα ο Περικλής προσπάθησε να παγιώσει την πολιτιστική και πολιτική ηγεμονία της Αθήνας σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μετά την αποχώρηση της Σπάρτης από τη συμμαχία των ελληνικών πόλεων εναντίον των Περσών το 478 π.Χ., ο ηγετικός ρόλος της Αθήνας ενισχύθηκε σημαντικά. Μάλιστα το 454 π.Χ. το συμμαχικό ταμείο μεταφέρθηκε από τη Δήλο στην Αθήνα αφενός για τη διαφύλαξή του και αφετέρου για να μπορέσει ο Περικλής να διατηρήσει αρραγή τη συμμαχία- άρα και τις εισφορές των συμμάχων- μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων.
Με το συμμαχικό φόρο να καταβάλλεται και εν καιρώ ειρήνης , ο Περικλής προσπάθησε να συγκαλέσει ένα πανελλήνιο συνέδριο για να εκπονηθεί σχέδιο ανοικοδόμησης των ναών και των ιερών που είχαν καταστρέψει οι Πέρσες. Οι Σπαρτιάτες όμως αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο συνέδριο και ο Περικλής έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό του μέσα στα στενότερα πλαίσια της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Έτσι από το αποθεματικό συμμαχικό κεφάλαιο ο Περικλής άρχισε την υλοποίηση ενός μεγαλειώδους οικοδομικού προγράμματος που λάμπρυνε την Αθήνα. Η οικοδομική δραστηριότητα, που έδωσε δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους, ξεκίνησε το 447 π.Χ. Πρώτα κτίστηκαν τα σπουδαιότερα ιερά της Αττικής με εξέχοντα τον Παρθενώνα πάνω στην Ακρόπολη, όπου τοποθετήθηκε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, έργο του γλύπτη Φειδία.
Επεκτείνεται η αθηναϊκή ηγεμονία
Τα έργα αυτά, που δόξαζαν την Αθήνα αλλά και τον Περικλή, κίνησαν το φθόνο των αριστοκρατών και του αρχηγού τους Θουκυδίδη (όχι του ιστορικού), ο οποίος κατηγόρησε τον Περικλή ότι δαπανούσε τα χρήματα της συμμαχίας για να εξωραΐσει την Αθήνα. Ο Περικλής όμως απάντησε ότι οι σύμμαχοι πλήρωναν για την άμυνά τους και εφόσον η Αθήνα ήταν σε θέση να τους διασφαλίζει, δεν είχε την υποχρέωση να λογοδοτεί για το πώς δαπανούσε τα χρήματα του ταμείου. Οι Αθηναίοι πείστηκαν και το 443 π.Χ. οστράκισαν τον Θουκυδίδη εξορίζοντάς τον από την Αθήνα για δέκα χρόνια.
Απαλλαγμένος από έναν ενοχλητικό αντίπαλο και με το κύρος του ανανεωμένο, ο Περικλής συνέχισε το έργο του αφού ως το θάνατό του εκλεγόταν κάθε χρόνο στο αξίωμα του στρατηγού. Στα έργα της Ακρόπολης μεταξύ άλλων κτίστηκε και ο ναός της θεάς Νίκης και τα περίφημα Προπύλαια, η κεντρική πύλη του ιερού βράχου, που θεωρήθηκε το πλέον δαπανηρό και επιβλητικό μη θρησκευτικό έργο ολόκληρης της Ελλάδας.
Οραματιζόμενος την Αθήνα ως της «Ελλάδος παίδευσιν» ο Περικλής ενθάρρυνε την αθηναϊκή θαλασσοκρατία και το εμπόριο επεκτείνοντας την επιρροή της Αθήνας προς τη Δύση (ίδρυση της αποικίας των Θουρίων στη Νότιο Ιταλία) και προς την Ανατολή (εκστρατεία στη Θράκη με επικεφαλής τον Περικλή για την εξασφάλιση των αθηναϊκών εμπορικών συμφερόντων).
Η αρχή του τέλους
Η Αθήνα στα χρόνια του Περικλή είχε γίνει σωστή αυτοκρατορία. Η παντοδυναμία της άρχισε να ανησυχεί τους συμμάχους της. Πρώτα εξεγέρθηκαν τα Μέγαρα, μετά η Εύβοια και αργότερα η Σάμος. Και ενώ στις δύο τελευταίες ο Περικλής κατόρθωσε να υπερισχύσει, τα Μέγαρα συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες, οπότε ο Περικλής εξέδωσε το Μεγαρικό Ψήφισμα (431π.Χ.), το οποίο απαγόρευε στους Μεγαρίτες να χρησιμοποιούν τα λιμάνια των πόλεων της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Οι αντίπαλοι και κατήγοροι του Περικλή θεώρησαν το Μεγαρικό Ψήφισμα ως την αφορμή του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.Χ.) κατά τον οποίο η Αθήνα έχασε πρώτα τον ηγέτη της και ύστερα την ηγετική θέση της στην Ελλάδα, κλείνοντας έτσι τον «χρυσούν αιώνα» της.
Ο Περικλής, αφού είδε τους δύο γιους του να πεθαίνουν από το φοβερό λοιμό που κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου εξόντωσε το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Αθήνας, αφού καθαιρέθηκε από το αξίωμα του στρατηγού και τιμωρήθηκε με βαρύ πρόστιμο με την κατηγορία της κακοδιαχείρισης, επανεξελέγη στρατηγός ως «αναντικατάστατος». Δεν μπόρεσε όμως να τελειώσει τη θητεία του. Πέθανε λίγους μήνες αργότερα, κατά το τρίτο έτος του πολέμου, θύμα και αυτός του φοβερού λοιμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου