Μορέας ή Μοριάς (...και όχι Μωριάς) από που προήλθε το όνομα.

 

Χάρτης του Μοριά το 1608.

Η Πελοπόννησος από τα αρχαία χρόνια αποτελεί πάντα, ίσως, το σημαντικότερο κομμάτι της χερσονήσου του Αίμου και ειδικότερα του Ελλαδικού χώρου. Εμφανίζεται στον χάρτη της ιστορίας με την ονομασία Πελασγία (εκ των αυτοχθόνων Πελασγών), μετέπειτα Απία και συνεχίζει και επικρατεί η ονομασία Πελοπόννησος (΄΄νήσος του Πέλοπος΄΄, αν και παράδοξο για την εποχή εκείνη να συμπεριλαμβάνεται η λέξη νήσος) που την συνοδεύει ως και σήμερα. Υπάρχει όμως ένα μεσοδιάστημα 6, περίπου, αιώνων που ένα άλλο όνομα χαρακτηρίζει την «νήσο του Πέλοπος» και αφήνει ένα στίγμα με βαθιές ρίζες ακόμη και στις μέρες μας και αυτό δεν είναι άλλο από το όνομα «Μοριάς».

Συγκεκριμένα κατά την μεσοβυζαντινή ή μεσαιωνική περίοδο, 12^ος αιώνας, ως και την επίσημη ίδρυση του Ελληνικού κράτους το όνομα Μωρέας ή Μορέας ή Μοριάς (σημ. με συνίζηση*) είναι αυτό που χαρακτηρίζει τον ανυπέρβλητο τόπο του ελλαδικού χώρου και στιγματίζει την μνήμη των κατοίκων του. Σε ελληνικό  έγγραφό του 1111 που ανακάλυψε στο Βρετανικό μουσείο ο Κωνσταντίνος Σάθας, αναφέρεται για πρώτη φορά αυτό το όνομα, Μοραίας. "Μνήσθητι Κύριε του δούλου σου Ανδρέου μοναχού του εκ της καθολικής εκκλησίας Ωλένης του Μοραίου".

Αρχικά το όνομα αυτό το έφερε μόνο η περιοχή της Ηλεία και κατόπιν επικράτησε σε όλη την Πελοπόννησο (14^ος-15^ος αι.). Από αυτό συμπεραίνουμε πως αναιρείται η άποψη πως το όνομα είναι συνυφασμένο με την Φραγκοκρατία αφού ήδη προϋπήρχε.

Η ετυμολογία του ονόματος έχει ερευνηθεί από πολλούς ιστορικούς

και διίστανται οι απόψεις περί αυτού. Ο Αυστριακός δημοσιογράφος, περιηγητής και ιστορικός Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράϋερ υποστήριξε πως το όνομα είναι σλαβικής προέλευσης από την λέξη morje δηλαδή θάλασσα, και δήλωναν τον τόπο που περιβάλλονταν από θάλασσα. Την άποψή του αυτή την εκφράζει στα γενικότερα έργα του "Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους" και "Περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων" που συνεγράφησαν την δεκαετία του 1830 και διατυπώνει την άποψη πως οι Έλληνες της νεότερης εποχής δεν κατάγονται από τους αρχαίους Έλληνες, αλλά προέρχονται από Σλάβους που εισέβαλαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και Αλβανούς που εξαπλώθηκαν κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και τους νεότερους χρόνους . Όλοι αυτοί αναμίχθηκαν με ελληνόφωνους, αλλά μη Έλληνες το γένος, Βυζαντινούς πρόσφυγες, δημιουργώντας τον λαό των νέων Ελλήνων.

Έτερη και επικρατέστερη, από πολλούς ιστορικούς, φιλολόγους και γλωσσολόγους βασιζόμενοι στον «Βίο του Αγίου Μελετίου» (“Κοινώς τώρα αύτη η Χερσόννησος λέγεται Μωρέας, ίσως με το να έχη πολλάς μωρέας, ήτοι συκαμίνους μαύρας”), είναι η άποψη πως προέρχεται από την σηροτροφία, την καλλιέργεια δηλαδή του μεταξοσκώληκα. Είναι γνωστό πως η ανάγκη του Βυζαντίου για μετάξι- μεταξωτά γαρ- οδήγησε τον Ιουστινιανό τον 6^ο αι. να φέρει τον μεταξοσκώληκα στην αυτοκρατορία και να παρακάμψει το περσικό εμπάργκο στην εισαγωγή έτοιμου μεταξιού από την Ινδία μέσω Αβησσυνίας. Εκατοντάδες χιλιάδες μουριές φυτεύτηκαν αφού τα φύλλα αποτελούσαν το κυριότερο γεύμα των σκωλήκων, απαραίτητων για την παραγωγή μεταξιού. Η Ηλεία, κατά κύριο λόγο, αποτέλεσε το σημείο αναφοράς για την σηροτροφία λόγω του υπέροχου κλίματος και το γόνιμο του εδάφους. Η αχανής καλλιέργεια των μουρέων αποτέλεσε και την ονοματοδοσία της περιοχής, αρχικά και της χερσονήσου, αργότερα όπως προανέφερα παραπάνω. Η άποψη αυτή είναι του μεγάλου Έλληνα γλωσσολόγου- πατέρα της γλωσσολογίας- Γεωργίου Χατζηδάκι το 1893. Ο Χατζηδάκις επίσης έλυσε πειστικά το ζήτημα της ετυμολογίας του ονόματος αλλά και το πρόβλημα της ορθογραφίας αφού πρότεινε ότι το   -ο έπρεπε να γράφεται με όμικρον και όχι με ωμέγα στην λέξη Μορέας βασιζόμενος, βέβαια, και στο «Χρονικό του Μορέως» (ο Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος στην συνθήκη της Σαπιέντζας αναφέρεται ως Maureson=ο προερχόμενος από τον Μοριά) και στις παραλλαγές αυτού με αποτέλεσμα να καθιερωθεί η γραφή Μορέας και Μοριάς.

 Ο Παπαρηγόπουλος βασιζόμενος στην φήμη του συχνά έπεφτε σε γλωσσολογικά ατοπήματα, ίσως και επιτούτου ώστε να αποφύγει μελλοντικά τις αντιγραφές άνευ αδείας, και ένα από αυτά είναι και η γραφή Μωριάς κάτι που έκανε πολλούς να υιοθετήσουν αυτή. Όμως αυτή η γραφή είναι παντελώς λάθος αφού οι ρίζες της βρίσκονται στις λέξεις μωρός, μωρία, μώρα κ.α. λέξεις δηλαδή που δεν συνάδουν με την πραγματικότητα.

Κατά καιρούς πολλοί ερευνητές, Έλληνες και ξένοι, ασχολήθηκαν εντατικά με το θέμα της ετυμολογίας και εξέφρασαν απόψεις που με τον καιρό έπεσαν στο κενό και την λήθη της ιστορίας. Συγκεκριμένα το φύλο της μουριάς αποτέλεσε έμπνευση σε διαφόρους να παρομοιάσουν την χερσόνησο σχηματολογικά παραπλήσια (Στ. Ράνσιμαν. Ο. Ντάπερ), άλλου να την παρομοιάσουν με φύλλο αμπέλου (Στέφανος Βυζάντιος) και άλλοι με πλατάνου (Στράβων 335π.χ., Διονύσιος-γεωγράφος 300π.χ.)

1. * συνεκφορά δύο γειτονικών φωνηέντων

Wikipedia

Κ. Παπαρηγόπουλος «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους».

Βελουδής Γ. 1982, Ο Jakob Philipp Fallmerayer και η γένεση του ελληνικού ιστορισμού.

Πέτρος Θέμελης: «Το όνομα και οι χάρες».