ΤΡΥΠΗΤΗ(ΎΠΑΝΑ, ΙΣΟΒΑ 'Η ΜΠΙΤΖΙΜΠΑΡΔΙ ): " Ίσταται κατά τον βορράν, στηριζόμενο επί φυσικού μπαλκονίου, εξόχως μεγαλοπρεπής και η περικλείουσα αιώνια βλάστηση αποτελεί τον μανδύα του. Αυτός λάμπει και απαστράπει εις όλα τα παιχνίδια των χρωμάτων εις καθημερινό θέαμα και ακτινοβολεί ως φαιοπράσινη φλόγα υπό τας πρωϊνάς αχτίδας του ηλίου".

''Πρός άρκτον δ' 'ομορα ήν τω Πύλω δύο πολίδια Τριφυλιακά 'Υπανα και Τυπανέαι και ποταμοί δε δύο εγγύς ρέουσι, ο τε Δαλίων (Διάγων) και ο Αχέρων εκβάλοντες εις τον Αλφειόν"
(Στράβων Η΄3,15)

ΤΡΥΠΗΤΗ :ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ

ΤΡΥΠΗΤΗ :ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Κυριακή 22 Οκτωβρίου 2023

Φραγκοκρατία στην Ηλεία, το κάστρο της Θεισόας ή Αγίας Ελένης.

 


Στα σύνορα Ηλείας Αρκαδίας βρίσκεται η Θεισόα ή Λάβδα και νότια αυτής βρίσκονται τα υπολείμματα ενός φράγκικου κάστρου που κτίστηκε πάνω στα οχυρωματικά ερείπια της αρχαίας Θεισόας. Το κάστρο της Αγίας Ελένης, του 13ου αιώνα, ανήκε στον Δρόγο των Σκορτών και κτίστηκε από τον βαρόνο Ούγκω Ντε Μπρυγιέρ, προστέθηκε δε στην βαρονία της Καρύταινας και περιελάμβανε 24 φέουδα. Τα αρχαία οχυρωματικά ανακατασκευάστηκαν από τους Φράγκους και προστέθηκαν νέα δομικά στοιχεία της εποχής όπως ακροπύργια και άλλες μεσαιωνικές προσθήκες. Στο εσωτερικό του κάστρου υπήρχε η καθολική εκκλησία της Αγίας Ελένης  από την οποία πήρε το κάστρο τη μεσαιωνική του ονομασία. Το κάστρο της Θεισόας είναι από τα πρώτα που κτίστηκαν στον Μοριά, μαζί με το Κρεπακόρε ώστε να διαφυλαχτεί η ακεραιότητα της πρωτεύουσας Ανδραβίδας. Η βιασύνη των Φράγκων για οχυρωματικά οδήγησε στην χρησιμοποίηση των αρχαίων δομικών στοιχείων με έναν συνδυασμό ανακατασκευής και σύγχρονων προσθηκών. Την πρακτική αυτή δεν την συνήθιζαν και φανερώνει τα στενά χρονικά περιθώρια που είχαν. Η πρόχειρη κατασκευή δεν άφησε μεσαιωνικά κτίσματα, αντίθετα παρατηρούμε διασωθέντα τα αρχαία οχυρωματικά. Θα πρέπει να σημειωθεί πως το περίφημα κάστρο της Καρυταίνης χτίστηκε αργότερα αυτού της Αγίας Ελένης.

Το κάστρο Θεισόας ή Αγίας Ελένης είναι γνωστό από ένα επεισόδιο που ελαβε χώρα το 1301 στο οποίο  η 37χρονη Ισαβέλλα Βιλεαρδουίνου (η γνωστή Ιζαμπώ) παντρεύτηκε τον 20χρονο κόμη Πεδεμοντίου Φίλιππο της Σαβοΐας, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο έγινε Πρίγκιπας Αχαΐας.

Το ζεύγος εγκαταστάθηκε στον Μοριά το 1302 και πολύ γρήγορα ο Φίλιππος έγινε μισητός από Φράγκους και Έλληνες εξαιτίας της απληστίας του και της βαριάς φορολογίας που επέβαλε. Το 1304, μη θέλοντας να καταβάλουν τα υπέρογκα ποσά που ζητούσε ο Φίλιππος, οι Έλληνες του Δρόγου των Σκορτών επαναστάτησαν. Εξέλεξαν στη Λινίσταινα αρχηγούς τους αδερφούς Γεώργιο και Ιωάννη Μικρονά και ζήτησαν τη βοήθεια των Βυζαντινών του Μυστρά. Ο κυβερνήτης του Μυστρά ανταποκρίθηκε άμεσα και έστειλε στρατό, ο οποίος βοήθησε τους επαναστάτες να καταλάβουν τα σχεδόν αφύλακτα κάστρα της Αγίας Ελένης και του Κρεπακόρε τα οποία καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Μετά τις πρώτες επιτυχίες, οι επαναστάτες επιχείρησαν να καταλάβουν ένα τρίτο κάστρο, το Μπωφόρ (αταύτιστο κάστρο κοντά στην αρχαία Ήλιδα και όχι το Λεύκτρο) αλλά στο μεταξύ οι Φράγκοι ιππότες κατάφεραν να ανασυνταχθούν, και με επικεφαλής τον άρχοντα του Σαφλαούρου Nicolas le Maure αντεπιτέθηκαν και απώθησαν τους Βυζαντινούς. H στάση τελείωσε εκεί.

Μετά από αυτά τα γεγονότα (τα οποία εξιστορεί η Γαλλική έκδοση του Χρονικού του Μορέως) το κάστρο μάλλον δεν επισκευάστηκε και δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά. Δεν περιέχεται στις λίστες με τα φράγκικα κάστρα του 14ου και του 15ου αιώνα.

Η ταύτιση του κάστρου της Θεισόας με το κάστρο της Αγίας Ελένης/Λάβδας έγινε για πρώτη φορά από ξένους περιηγητές του 19ου αιώνα. Ο Άγγλος συνταγματάρχης William Leake στο Travels in Morea (1830) γράφει ότι η ακρόπολη είναι κυκλική χωρίς πύργους, με διάμετρο 130 μέτρα. Στο εσωτερικό υπήρχε ναός με επτά δωρικές κολώνες διαμέτρου 0,45μ. Εντόπισε επίσης ερείπια ενός μεγάλου κυκλικού κτίσματος που οι ντόπιοι περιέγραφαν ως παλιό μύλο, αλλά ο ίδιος τον θεώρησε μεσαιωνικό πύργο. Ο Γάλλος περιηγητής Buchon που επισκέφθηκε την περιοχή το 1841, είδε κι αυτός τον μεσαιωνικό κυκλικό πύργο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η αρχαία οχύρωση κάλυπτε μια έκταση 42 στρεμμάτων εντός περιμέτρου 880 μέτρων. Στο εσωτερικό, στο ψηλότερο σημείο, υπήρχε και ένας δεύτερος , εσωτερικός οχυρωματικός περίβολος που σχημάτιζε μια εσωτερική ακρόπολη που είχε έκταση 3,5 στρέμματα με περίμετρο 240 μέτρα. Η βόρεια πλευρά του εσωτερικού περιβόλου συνέπιπτε με τον εξωτερικό περίβολο. Στον εξωτερικό περίβολο διακρίνονται σε χαμηλό ύψος τουλάχιστον 7 πύργοι εκ των οποίων ο ένας, στο νότιο άκρο, είναι κυκλικός.

Στον εσωτερικό περίβολο διακρίνονται τουλάχιστον 2 τετράγωνοι πύργοι. Όλοι οι πύργοι διατηρούνται σε χαμηλό ύψος και είτε σώζονται σε επίπεδο θεμελίων είτε είναι επιχωματωμένοι. Η πύλη του εξωτερικού κάστρου βρισκόταν στο νοτιότερο άκρο της οχύρωσης, ενώ η πύλη της ακρόπολης ήταν στη νοτιοανατολική γωνία του εσωτερικού περιβόλου. Το φράγκικο κάστρο του 13ου αιώνα πιστεύεται ότι βρισκόταν στο σημείο της εσωτερικής ακρόπολης, δηλαδή στην οχύρωση των 3,5 στρεμμάτων της κορυφής. Κοντά στο εσωτερικό τείχος εντοπίζονται ίχνη μικρού αρχαίου ναού δωρικού ρυθμού όπως συμπεραίνεται από θραύσματα κιόνων με 20 ραβδώσεις και επίσης από κιονόκρανα και θραύσματα από μετόπες. Γενικά στο χώρο διακρίνονται πολλά υπολείμματα της αρχαίας οχύρωσης, αλλά δεν δε έχει βρεθεί το παραμικρό από τη μεσαιωνική οχύρωση. Τα τείχη που σώζονται φαίνονται όλα αρχαία, με μεγάλους ημικατεργασμένους λίθους, χωρίς συνδετικό κονίαμα. Δεν υπάρχουν ούτε καν επιφανειακά ευρήματα που να παραπέμπουν σε μεσαιωνική χρήση.

Η Ολλανδική Αρχαιολογική Σχολή ανακάλυψε στη Θεισόα λίγα ερείπια οικίσκων, η χρονολόγηση των οποίων είναι εντελώς αβέβαιη. Αυτή η παντελής έλλειψη μεσαιωνικών καταλοίπων γεννά κάποιες αμφιβολίες για το αν το κάστρο της Θεισόας υπήρξε ποτέ φράγκικο κάστρο και αν πράγματι ταυτίζεται με το κάστρο της Αγίας Ελένης.

 

Πηγές

Antoine Bon, 1969, La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d'Achaïe (1205-1430), Editions de Boccard, pp.385,386,388

Wikipedia

Kastra.eu

Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2023

Μορέας ή Μοριάς (...και όχι Μωριάς) από που προήλθε το όνομα.

 

Χάρτης του Μοριά το 1608.

Η Πελοπόννησος από τα αρχαία χρόνια αποτελεί πάντα, ίσως, το σημαντικότερο κομμάτι της χερσονήσου του Αίμου και ειδικότερα του Ελλαδικού χώρου. Εμφανίζεται στον χάρτη της ιστορίας με την ονομασία Πελασγία (εκ των αυτοχθόνων Πελασγών), μετέπειτα Απία και συνεχίζει και επικρατεί η ονομασία Πελοπόννησος (΄΄νήσος του Πέλοπος΄΄, αν και παράδοξο για την εποχή εκείνη να συμπεριλαμβάνεται η λέξη νήσος) που την συνοδεύει ως και σήμερα. Υπάρχει όμως ένα μεσοδιάστημα 6, περίπου, αιώνων που ένα άλλο όνομα χαρακτηρίζει την «νήσο του Πέλοπος» και αφήνει ένα στίγμα με βαθιές ρίζες ακόμη και στις μέρες μας και αυτό δεν είναι άλλο από το όνομα «Μοριάς».

Συγκεκριμένα κατά την μεσοβυζαντινή ή μεσαιωνική περίοδο, 12ος αιώνας, ως και την επίσημη ίδρυση του Ελληνικού κράτους το όνομα Μωρέας ή Μορέας ή Μοριάς (σημ. με συνίζηση*) είναι αυτό που χαρακτηρίζει τον ανυπέρβλητο τόπο του ελλαδικού χώρου και στιγματίζει την μνήμη των κατοίκων του. Σε ελληνικό  έγγραφό του 1111 που ανακάλυψε στο Βρετανικό μουσείο ο Κωνσταντίνος Σάθας, αναφέρεται για πρώτη φορά αυτό το όνομα, Μοραίας. "Μνήσθητι Κύριε του δούλου σου Ανδρέου μοναχού του εκ της καθολικής εκκλησίας Ωλένης του Μοραίου".

Αρχικά το όνομα αυτό το έφερε μόνο η περιοχή της Ηλεία και κατόπιν επικράτησε σε όλη την Πελοπόννησο (14ος-15ος αι.). Από αυτό συμπεραίνουμε πως αναιρείται η άποψη πως το όνομα είναι συνυφασμένο με την Φραγκοκρατία αφού ήδη προϋπήρχε.

Η ετυμολογία του ονόματος έχει ερευνηθεί από πολλούς ιστορικούς

Παρασκευή 5 Μαΐου 2023

Ο κάλλιστος Ναός του Επικούριου Απόλλωνα.

Επικούριος Απόλλωνας, 1888.

Στο Κωτύλιο υπάρχει θέση ονομαζόμενη Βάσσαι και ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα, μαρμάρινος ο ίδιος και η στέγη του. Από όλους τους ναούς της Πελοποννήσου ύστερα από αυτόν της Τεγέας θα μπορούσε αυτός να πάρει την πρώτη θέση για το κάλλος του μαρμάρου και το αρμονικό σύνολο. Το προσωνύμιο δόθηκε στον Απόλλωνα, γιατί υπήρξε «Επίκουρος» σε αρρώστια επιδημική, όπως και οι Αθηναίοι τον ονόμασαν «αλεξίκακο», γιατί κι απ΄ αυτούς απομάκρυνε την αρρώστια. Έφερε και στους Φιγαλείς την σωτηρία κατά την διάρκεια του πολέμου μεταξύ Πελοποννησίων και Αθηναίων και όχι σε καμιά άλλη περίσταση…και το ότι αρχιτέκτονας του ναού της Φιγαλίας υπήρξε ο Ικτίνος, σύγχρονος με τον Περικλή και αρχιτέκτονας επίσης του λεγόμενου Παρθενώνα της Αθήνας. Ανάφερα ήδη πως το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα βρίσκεται στην αγορά της Μεγαλόπολης.

Τάδε έφη Παυσανίας κατά την περιήγησή του στην περιοχή περίπου το 174π.χ.

 

"... Έτρεξα ανυπόμονος. Ήξερα πως ήταν ο ναός αυτός ένας από τους λαμπρότερους της Ελλάδας, έργο του Ικτίνου, χτισμένος ύστερα από τη μεγάλη νίκη του Παρθενώνα. Εδώ, στα βουνά τούτα, είχαν καταφύγει οι Φιγάλιοι, γλίτωσαν από την πανούκλα και ύψωσαν τον ναό αυτό για να ευχαριστήσουν τον Επικούριο Απόλλωνα. Από μακριά στο άνοιγμα δύο λόφων, μέσα στην πρασινάδα, διέκρινα μιαν άκρα του ναού. Οι κολόνες ήταν από γαλαζωπή πέτρα, η ερημιά γύρω ήταν απέραντη, μήτε πουλί, μήτε τσοπάνης, μήτε νερό. Στο βάθος, κατά το νότο, φράζοντας τον ορίζοντα, κυμάτιζε ανάρια γαλάζιος ανοιχτός, παντοδύναμος και γαλήνιος, ο Ταΰγετος. Δύσκολα μπορώ να νιώσω τους αρχαίους ναούς, στην πρώτη επαφή μένω εντελώς ασυγκίνητος. Πρέπει να περάσει ώρα πολλή, να επικαλεστώ εντατικά τη σκέψη, να γυμνάσω το μάτι, για να μπορέσω να χαρώ την απλότητα και τη σοφία, τη δύναμη και τη χάρη του αρχαίου ναού. Σιγά - σιγά με την άσκηση σαν ένα κομμάτι του βουνού μου φάνταξε ο ναός, διακριτικά σφηνωμένος ανάμεσα στα άλλα βουνά, από την ίδια πέτρα, από τον ίδιο ρυθμό και μονάχα όταν κοίταξα πολύ τις πέτρες τούτες, ένιωσα πως έτσι που είναι πελεκημένες και τοποθετημένες εκφράζουν την ουσία όλης της γύρω της βουνίσιας ερημιάς. Θαρρείς πως είναι το κεφάλι του τοπίου, η ιερή γυροτραφισμένη περιοχή όπου λάμπει ο νους του. Κι εδώ η αρχαία τέχνη δε σε ξαφνιάζει ήσυχα, από ένα μονοπάτι ανθρώπινο, σε ανεβάζει χωρίς να λαχανιάσεις στην κορυφή....".

 Έτσι γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης για τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στο βιβλίο του "Ταξιδεύοντας -  Μοριάς".

 

Παρασκευή 13 Αυγούστου 2021

Οι διώξεις των σοφών στον Αρχαίο Ελληνικό κόσμο.

 


Είναι γνωστό τοις πάσι πως η αρχαία ελληνική φιλοσοφία έθεσε τις βάσεις για την δημοκρατία, τις επιστήμες, την διεύρυνση του νου κ.α. Μνημονεύεται διαρκώς από τους λαούς όλης της γης και, είναι γεγονός, πως συνέβαλλε στην αποχώρηση του ανθρώπου από την αμάθεια και την άγνοια, και την διείσδυσή του στην σκέψη και την πνευματική καλλιέργεια. Για να φθάσει σε αυτό το σημείο πέρασε από μεγάλες δυσκολίες και ανυπέρβλητα εμπόδια, αφού θα πρέπει να αναλογιστούμε την διάταξη του ελλαδικού χώρου με τις πόλεις- κράτη που αυτό σημαίνει αυτομάτως και την διαφορετικότητα μεταξύ των σε πολιτεύματα, αντιλήψεις και ιδέες.

Η Αθήνα, κυρίαρχος δύναμη με ότι αυτό συνεπάγεται, υπήρξε ανεκτική σε «νέες ιδέες» εν αντιθέσει με την εσωστρεφή Σπάρτη που απαγόρευε δια σπάθης την φιλοσοφία. Η αντιμετώπιση της δεύτερης κρίνεται ως τιμιοτέρα αυτής των Αθηνών, λόγω της ευθύτητας και της ανάληψης της ευθύνης πως ο δρόμος που έπρεπε να χαράξει περνούσε μέσα από τα όπλα και όχι μέσω του πνεύματος. Για την Αθήνα όμως τα πράγματα χαρακτηρίζονται πιο περίπλοκα καθώς προείπαμε για την διαλλακτικότητα που επέδειξε προς τους «σοφούς», όμως σε καμιά περίπτωση δεν διατείνονταν να παραμερίσει τις αξίες των προγόνων για χάρη νέων ιδεών. Αυτό συνέβαινε και στις πόλεις-κράτη φίλα προσκείμενες στην μεγάλη δύναμη της εποχής, αφού αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση. Έτσι όταν τα πράγματα ξεπερνούσαν τα όρια που είχαν τεθεί, κατά το δοκούν, καταδικάζονταν κάθε παρέκκλιση.

Ο σύγχρονος κόσμος θαυμάζει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και τους εκπροσώπους της, όμως τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά από ότι φανταζόμαστε σήμερα. Το σύνολο των ανθρώπων στις πόλεις-κράτη παρέμενε προσκολλημένο στις δεισιδαιμονίες, στον κατεστημένο συντηρητισμό και στις καθημερινές απολαύσεις. Οι σοφοί δεν έχαιραν της εκτίμησης των συμπολιτών τους, χλευάζονταν και αντιμετωπίζονταν με σκεπτικισμό. Οι σοφοί απείχαν από την λατρεία στους θεούς και, για πρώτη φορά, εστίασαν στον άνθρωπο. Επέκριναν διαρκώς τις θρησκευτικές αντιλήψεις της εποχής τους ως καθαρά μυθολογικές και αφελείς και αναζητώντας την ουσία έρχονταν αντιμέτωποι με καθιερωμένες δεισιδαιμονίες και το ιερατείο. Οι περισσότεροι ήταν άνθρωποι εκκεντρικοί, μοναχικοί και αντικοινωνικοί. Ξεχώριζαν από τους υπολοίπους,

Πέμπτη 29 Αυγούστου 2019

Ο μύθος του σπηλαίου του Πλάτωνα.


Αποτέλεσμα εικόνας για το σπηλαιο του πλατωνα

Η αλληγορία του σπηλαίου: «Η Πολιτεία» του Πλάτωνα περιλαμβάνει την Αλληγορία του σπηλαίου, με την οποία ο Πλάτων εξηγεί τη Θεωρία των Ιδεών του.
Ο μύθος αυτός διηγείται πως ένας μακρύς διάδρομος καταλήγει σε ένα σκοτεινό σπήλαιο, κάτω από τη γη, όπου βρίσκονται από την παιδική τους ηλικία πολλοί άνθρωποι, αλυσοδεμένοι σε αλλεπάλληλες σειρές με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να δουν μόνο μπροστά τον τοίχο της σπηλιάς. Δεν μπορούν να κοιτάξουν ούτε πίσω, ούτε δεξιά, ούτε αριστερά.

Ούτε τους εαυτούς τους δεν μπορούν να δουν. Σ” αυτή την κατάσταση βρίσκονται σ” όλη τους τη ζωή.
Πίσω τους είναι αναμμένη μια φωτιά. Μπροστά από τη φωτιά και πίσω από τις πλάτες τους, περνοδιαβαίνουν με ταχύτητα άνθρωποι «θαυματοποιοί» που μεταφέρουν, κρατώντας πάνω στα κεφάλια τους, διάφορα αντικείμενα, των οποίων μόνο τις σκιές βλέπουν οι δεσμώτες να προβάλλονται στον τοίχο της σπηλιάς, εξαιτίας της λάμψης που παρέχει η φωτιά κι ακούν την ηχώ από τις φωνές τους.
Επειδή οι άνθρωποι αυτοί σε ολόκληρη τη ζωή τους τα μόνα πράγματα που έχουν δει είναι οι σκιές των πραγμάτων, έχουν την εντύπωση ότι οι σκιές που βλέπουν πάνω στον τοίχο είναι τα ίδια τα πράγματα.
Εάν όμως κάποιος από τους αλυσοδεμένους ανθρώπους του σπηλαίου κατορθώσει να ανέβει πάνω στη γη και, κάτω από το φως του ήλιου πλέον, δει τα πράγματα, θα καταλάβει την πλάνη στην οποία ζούσε όσο ήταν κάτω από τη γη. Θα αντιληφθεί τότε ότι οι σύντροφοι του, που εξακολουθούν να βρίσκονται αλυσοδεμένοι στο σπήλαιο, ζουν βυθισμένοι μέσα στις ψευδαισθήσεις.
Κατά τον Πλάτωνα, ο απελεύθερος δεσμώτης είναι ο φιλόσοφος, ο οποίος βλέπει τα ίδια τα όντα, τις ιδέες, και όχι τα είδωλά τους. Οι αλυσοδεμένοι σύντροφοι του είναι οι κοινοί άνθρωποι που, έχοντας εθισθεί στις απατηλές παραστάσεις των αισθητών πραγμάτων, ζουν, χωρίς να το ξέρουν, μέσα στο ψέμα. Πάντοτε βέβαια, για τον Πλάτωνα, υπάρχει η δυνατότητα απεμπλοκής των αλυσοδεμένων ανθρώπων από τις πλάνες τους.
Για να το πετύχουν αυτό, χρειάζεται να αποδεσμευτούν από τις αλυσίδες τους. Αυτές συμβολίζουν τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες μας στις οποίες ζούμε καθημερινά και μας υποχρεώνουν να παρατηρούμε μόνο τα απατηλά είδωλα των ιδεών, των αληθινών όντων. Αντί για τις αισθήσεις όμως θα πρέπει να εμπιστευτούμε το νου μας, βασιζόμενοι στις αποδείξεις που μας παρέχει ο ορθός λόγος και η καθαρή σκέψη.
Ο μύθος του σπηλαίου, βρίσκεται στο 7ο κεφάλαιο της «Πολιτείας» του Πλάτωνα.

Κυριακή 21 Ιουλίου 2019

Αρχαία Ελλάδα και γεωγραφικά όρια της Μακεδονίας κατά τον Σρτάβωνα.

Σχετική εικόνα
Ένα θέμα που επικρατεί, και αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης, μελετητών και ιστορικών  είναι το κατά πόσο είχαν ελληνική συνείδηση οι οι πόλεις-κράτη της Ελληνικής αρχαιότητας. Ο καθένας αναφέρει τη δική του άποψη, πολλές φορές χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν ιστορικά στοιχεία που μας άφησαν Έλληνες και Ρωμαίοι περιηγητές που αποτελούν και πρωτογενείς πηγές. Στα τέλη του έκτου αιώνα π.χ. ο Εκαταίος ο Μιλήσιος συγγραφικό έργο Περίοδος Γης ή Περίπλους. Ο Ηρόδοτος καταγράφει στα δικά του ταξίδια τις αντιθέσεις των Ελλήνων με τους άλλους λαούς που καλούνται βάρβαροι. Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι κατακτήσεις του επιτρέπουν ταξίδια στο Νέαρχο, τον Πυθέα και τον Ποσειδώνιο οι οποίοι καταγράφουν στα έργα τους νέα δεδομένα όσον αφορά νέους τόπους. Η ρωμαϊκή κατάκτηση θα δώσει το έναυσμα σε πολλούς περιηγητές να δώσουν το δικό τους στίγμα και να καταγράψουν αρχαία μνημεία και τόπους. Η περιήγηση από τον χαρακτήρα της ξενάγησης, που είχε ως τότε, θα αποκτήσει τη μορφή του ταξιδιού. Ο Διονύσιος ο περιηγητής δίνει στην περιήγηση μία άλλη μορφή με φιλολογικό ενδιαφέρον. Ο Στράβωνας θα καθιερώσει την γεωγραφική περιήγηση και ο νεότερος του Παυσανίας γράψει το μνημειώδες έργο "Ελλάδος περιήγησις" μέσα στο οποίο θα διασωθούν θρύλοι και τοπικές παραδόσεις. Η Ελλάδος περιήγηση του Παυσανία θα καθιερώσει την εγκυκλοπαιδική πτυχή τις περιήγησης.
Επανερχόμενοι στο θέμα της ενότητας και της Ελληνικής συνείδησης των πόλεων-κρατών θα σταθούμε στα στοιχεία που μας δίνει ο, αρχαιότερος του Παυσανία, γεωγράφος Στράβων για την Μακεδονία και το κατά πόσο την θεωρεί Ελληνική. Η Μακεδονία περιορίζετε εκ μεν δυσμών την παραλία του Αδρίου, εξ ανατολών δε τη παραλλήλω ταύτης μεσημβρινή γραμμή την δια των εκβολών Έβρου ποταμού και Κυψέλων πόλεως, εκφορά δε τι νοούμενη ευθεία γραμμή τη δια Βερτίσκου όρους και Σκάρδου και Ορβήλου και Ροδόπης και Αίμου. Τα γαρ όρη τα αρχόμενα από του Αδρίου διήκει κατά ευθείαν γραμμή έως του Εύξεινου, ποιούντα χερσονήσον μεγάλην προς νότον, την τε Θράκην ομού και Μακεδονίαν και Ήπειρον και Αχαΐαν. Εκ νότου δε τη εγνατία οδώ από Δυρραχίου πόλεως προς ανατολάς ιούσιν έως Θεσσαλονικείας.Κα έστι το σχήμα τούτο της Μακεδονίας παραλληλογράμμου έγγιστα.
(Η Μακεδονία έχει ως όριο της τα παράλια της Αδριατικής. Προς το ανατολικό σύνορο της είναι παράλληλος προς αυτήν γραμμή. Στα νότια, η γραμμή που περνάει από την πόλη Κυψέλα και τον Έβρο ποταμό. Στα βόρεια, η νοητή ευθεία γραμμή, που περνάει από το όρος Βερτίσκο και τον Όρβηλο, τον Σκάρδο, τη Ροδόπη και το Αίμο, είναι το όριο της. Γιατί τα όρια αυτά, αφού ξεκινήσουν από την Αδριατική, συνεχίζουν ως τον εύξεινο Πόντο, σχηματίζοντας μία Χερσόνησο, στην οποία συνέχονται η Θράκη μαζί με τη Μακεδονία και την Ήπειρο και την Αχαΐα. Από τα νότια η Μακεδονία έχει  ως όριο στην Εγνατία οδό, από την πόλη του Δυρραχίου όπως πηγαίνει κανείς βαδίζοντας προς τα ανατολικά με κατεύθυνση τη Θεσσαλονίκη. Και είναι το σχήμα του το της Μακεδονίας όμοιο πάρα πολύ με παραλληλόγραμμο).
Με άλλα λόγια ο Στράβων συνυπολογίζει στη Μακεδονία και την Ήπειρο ως τις ακτές της Αδριατικής και φτάνει προς τα ανατολικά ως τον Έβρο και την πόλη Κύψελα. Στο Η΄βιβλίο του  λέει χαρακτηριστικά:" μετά λοιπόν τους Ηπειρώτες και τους Ιλλυριούς στους Έλληνες ανήκουν οι Ακαρνάνες και οι Αιτωλοί και οι Οζόλες Λοκροί. Επιπλέον και οι Φωκείς και οι Βοιωτοί. Αντίκρυ από τους τελευταίους, πέρα από μία στενή θάλασσα κείται η Πελοπόννησος".
Στο Ζ΄βιβλίο του αναφέρει:" το Αιγαίο Πέλαγος βρέχει δύο πλευρές της Ελλάδας, αυτήν που βλέπει προς τα ανατολικά και τείνει από το Σούνιο ως τη Θεσσαλονίκη, την μακεδονική πόλη... Και την άλλη που βλέπει προς το Νότο, τη Μακεδονική, από τη Θεσσαλονίκη στον Στρυμόνα. Ορισμένοι Ωστόσο και την ακτή από το Στρυμόνα έως μέχρι το Νέστο την εκχωρούν στην Μακεδονία, επειδή ο Φίλιππος ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για αυτούς τους στόχους ώστε να τους κάνει δικούς του".
Σύμφωνα λοιπόν μετά σταχυολογήματα από το έργο του Στράβωνα παρατηρούμε καθαρά τα όρια της Μακεδονίας, στον αρχαίο κόσμο, όμοια με αυτά που γνωρίζαμε μέχρι πριν την επαίσχυντη συνθήκη των Πρεσπών. Η ιστορία αποδεικνύεται τυφλή, όπως και η δικαιοσύνη, και δυστυχώς γράφεται κατά παραγγελία με αποτέλεσμα στο μέλλον να την διαβάζουν διαστρεβλωμένη.

Σάββατο 20 Ιουλίου 2019

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπόσιον Καλλία υπέρ Αυτόλυκου.


Σχετική εικόνα

Ο Καλλίας διοργανώνει συμπόσιο προς τιμήν του Αυτόλυκου, ο οποίος στα Παναθήναια του 422 π.Χ. νίκησε στο παγκράτιο. Ο γελωτοποιός Φίλιππος και διάφοροι χορευτές επιχείρησαν να διασκεδάσουν τους συμποσιαστές, δίνοντας αφορμή για σχόλια και συζητήσεις. Κάποια στιγμή ο Φίλιππος και ο Καλλίας εξέφρασαν την επιθυμία τους να σβήσουν τη δίψα τους με το κρασί.


[2.24] ὁ δ’ αὖ Σωκράτης εἶπεν· Ἀλλὰ πίνειν  μέν, ὦ ἄνδρες, καὶ ἐμοὶ πάνυ δοκεῖ· τῷ γὰρ ὄντι ὁ οἶνος
ἄρδων τὰς ψυχὰς τὰς μὲν λύπας, ὥσπερ ὁ μανδραγόρας τοὺς
ἀνθρώπους, κοιμίζει, τὰς δὲ φιλοφροσύνας, ὥσπερ ἔλαιον
φλόγα, ἐγείρει. [2.25] δοκεῖ μέντοι μοι καὶ τὰ τῶν ἀνδρῶν σώ-
ματα ταὐτὰ πάσχειν ἅπερ καὶ τὰ τῶν ἐν γῇ φυομένων.
καὶ γὰρ ἐκεῖνα, ὅταν μὲν ὁ θεὸς αὐτὰ ἄγαν ἁθρόως ποτίζῃ,
οὐ δύναται ὀρθοῦσθαι οὐδὲ ταῖς αὔραις διαπνεῖσθαι· ὅταν
δ’ ὅσῳ ἥδεται τοσοῦτον πίνῃ, καὶ μάλα ὀρθά τε αὔξεται καὶ
θάλλοντα ἀφικνεῖται εἰς τὴν καρπογονίαν. [2.26] οὕτω δὲ καὶ
ἡμεῖς ἂν μὲν ἁθρόον τὸ ποτὸν ἐγχεώμεθα, ταχὺ ἡμῖν καὶ
τὰ σώματα καὶ αἱ γνῶμαι σφαλοῦνται, καὶ οὐδὲ ἀναπνεῖν,
μὴ ὅτι λέγειν τι δυνησόμεθα· ἂν δὲ ἡμῖν οἱ παῖδες μικραῖς
κύλιξι πυκνὰ ἐπιψακάζωσιν, ἵνα καὶ ἐγὼ ἐν Γοργιείοις
ῥήμασιν εἴπω, οὕτως οὐ βιαζόμενοι μεθύειν ὑπὸ τοῦ οἴνου
ἀλλ’ ἀναπειθόμενοι πρὸς τὸ παιγνιωδέστερον ἀφιξόμεθα.
[2.27] ἐδόκει μὲν δὴ ταῦτα πᾶσι· προσέθηκε δὲ ὁ Φίλιππος ὡς
χρὴ τοὺς οἰνοχόους μιμεῖσθαι τοὺς ἀγαθοὺς ἁρματηλάτας,
θᾶττον περιελαύνοντας τὰς κύλικας. οἱ μὲν δὴ οἰνοχόοι


Μτφρ. Α.Ν. Διαμαντόπουλος. [1937] 1975. Ξενοφώντος Συμπόσιον. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Ο δε Σωκράτης πάλιν είπε: «Να πίνωμεν, φίλοι μου, και εγώ πολύ συμφωνώ· διότι πράγματι ο οίνος ποτίζει τας ψυχάς και με τούτο τας μεν λύπας αποκοιμίζει όπως τους ανθρώπους ο μανδραγόρας, τας δε φιλοφροσύνας ερεθίζει όπως την φλόγα το έλαιον. Νομίζω όμως ότι και τα συμπόσια των ανθρώπων πάσχουν ό,τι και τα φυτά της γης· διότι και εκείνα, όταν μεν ο θεός τα ποτίζη αφθόνως, δεν δύνανται ορθά να είναι ουδέ να δροσίζωνται με την αύραν· όταν όμως πίνουν όσον εις αυτά αρέσει, και πολύ ορθά αναπτύσσονται και ζωηρά φθάνουν μέχρι της καρποφορίας. Και ημείς επίσης, αν μεν το ποτόν το κεράσωμεν πολύ, γρήγορα και το σώμα μας και ο νους θα πάθουν και δεν θα είμεθα εις θέσιν όχι μόνον να λέγωμεν τίποτε, αλλά ουδέ ν' αναπνέωμεν. Αν όμως οι υπηρέται με μικρά ποτήρια συχνά μας δροσίζουν ―ας μεταχειρισθώ και εγώ του Γοργίου την έκφρασιν―, ούτω, χωρίς να βιαζώμεθα να μεθύωμεν υπό του οίνου, λογικά θα φθάσωμεν εις την καλυτέραν διασκέδασιν». Συνεφώνησαν όλοι με τούτο· ο Φίλιππος μόνον επρόσθεσεν ότι οι οινοχόοι πρέπει να μιμούνται τους καλούς αρματηλάτας, να περιφέρουν δηλαδή συχνότερα τα ποτήρια· και οι οινοχόοι ούτω και έκαμναν.






Κυριακή 3 Μαρτίου 2019

Βουστροφηδόν γραφή, η ξεχασμένη γραφή των προγόνων μας!


Η λέξη βουστροφηδόν προέρχεται από αρχαίο ελληνικό επίρρημα που σημαίνει κίνηση όμοια με εκείνη του βοδιού, όταν σέρνει το αλέτρι. Η φορά αυτής της γραφής άλλαζε κατά στίχο. Έτσι, η μια γραμμή (στίχος) είναι γραμμένη από δεξιά προς αριστερά, η επόμενη από αριστερά προς δεξιά, η επόμενη από δεξιά προς αριστερά και ούτω καθ' εξής!..
ΕΙΝΑΙ αλήθεια ότι στην αρχαιότητα είχαμε τη λεγόμενη «βουστροφηδόν γραφή» στην οποία οι Έλληνες άρχιζαν να γράφουν από τα δεξιά προς τ' αριστερά, στον επόμενο στίχο ακολουθούσαν την αντίθετη φορά, και ούτω καθ' εξής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι νόμοι του Σόλωνα είναι γραμμένοι βουστροφηδόν. Αργότερα, σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές επικράτησε η γραφή από τα αριστερά προς τα δεξιά σε όλη την Ελλάδα!
Κατά την Βικιπαίδεια:
Βουστροφηδόν είναι τρόπος γραφής με εναλλασσόμενη φορά. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους αρχαίους Έλληνες για να περιγράψουν την ιδιάζουσα αρχαϊκή ελληνική γραφή που φαίνεται να εγκαταλείφθηκε τον 7ο με 6ο π.Χ. αιώνα. Βουστροφηδόν γραφή εμφανίζεται και σε κάποιες αρχαίες αραβικές γραφές, όπως στη σαβαϊκή γραφή και στη σαφαϊκή διάλεκτο, μια μορφή αρχαίας βόρειας αραβικής διαλέκτου. Καθώς και σε μια μορφή ιερογλυφικών της Ανατολίας, στα Λουβικά ιεργολυφικά (hieroglyphic Luwian)[1].
Η λέξη προέρχεται από αρχαίο ελληνικό επίρρημα που σημαίνει κίνηση όμοια με εκείνη του βοδιού, όταν σέρνει το αλέτρι, ή της σαΐτας κατά την ύφανση στον αργαλειό. Η φορά αυτής της γραφής άλλαζε κατά στίχο. Έτσι, η μια γραμμή (στίχος) είναι γραμμένη από δεξιά προς αριστερά, η επόμενη από αριστερά προς δεξιά, η επόμενη από δεξιά προς αριστερά κ.ο.κ.
Σε αρχαία τρίστιχη κρητική επιγραφή, παρουσιάζεται η ιδιομορφία ο α΄ στίχος να είναι γραμμένος από δεξιά προς τα αριστερά ενώ ο δεύτερος αλλά και ο τρίτος από αριστερά προς τα δεξιά. Πιθανολογείται ότι τότε καθιερώθηκε η γραφή από αριστερά προς δεξιά.
Κατά τον Αρποκρατίωνα, οι Νόμοι του Σόλωνα ήταν γραμμένοι βουστροφηδόν. 


Παράδειγμα βουστροφηδόν γραφής από την επιγραφή του Σιγείου (γνωστή ως στήλη του Φανοδίκου), 6ος αιώνας πχ.


Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 2017

Επίσκυρος, το ποδόσφαιρο στην αρχαία Ελλάδα!

Επίσκυρος:" ό, παιδιά τις, διά σφαίρας", " ό, μέ τά πολλών, σφαιρισμός " (Ησυχ.) {Από το Ομηρικό Λεξικό των LIDDEL & SCOTT}. Δηλαδή " αυτός που παίζει με τη σφαίρα (μπάλλα) " ή " αυτός που παίζει με πολλούς τη σφαίρα (μπάλλα)". Στην αγγλική μετάφραση του ίδιου Λεξικού λέει: Επίσκυρος = Ballgame, football or rugby.
(Επιτύμβια στήλη 4ος αιών π.Χ. ,
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών)

Αν ανατρέξουμε στα Ομηρικά έπη θα βρούμε τις πρώτες πληροφορίες για παιχνίδι με μπάλλα στη λεκάνη της Μεσογείου. Μια παρόμοια αναφορά γίνεται και στον "Θεαίτητο" του Πλάτωνα
Μεγάλη επιτυχία στην αρχαία Ελλάδα γνώρισε το παιχνίδι « Επίσκυρος » που είχε πάρει το όνομά του από τη γραμμή με σκύρα (σπασμένα κομμάτια πέτρας, πετραδάκια) που χώριζε το γήπεδο.Με λίγα λόγια είχαμε και κεντρική διαχωριστική γραμμή, των δύο μεγάλων περιοχών του γηπέδου.
Μπάλα που βρέθηκε μετά από ανασκαφές στην Σαμοθράκη.

(Σωκράτης) Λέγεται τοίνυν, ἔφη, ὦ ἑταῖρε, πρῶτον μὲν εἶναι τοιαύτη ἡ γῆ αὐτὴ ἰδεῖν, εἴ τις ἄνωθεν θεῷτο, ὥσπερ αἱ δωδεκάσκυτοι σφαῖραι, ποικίλη, χρώμασιν διειλημμένη, ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε εἶναι χρώματα ὥσπερ δείγματα, οἷς δὴ οἱ γραφῆς καταχρῶνται.

(μτφ): “Λέγεται λοιπόν, ω συνομιλητή, πως η γη, εάν την δει κανείς από ψηλά είναι σαν τις σφαίρες (μπάλες) που αποτελούνται από δώδεκα κομμάτια διαφορετικού δέρματος. Είναι δηλαδή πολύχρωμη σφαίρα και τα μέρη της ξεχωρίζουν από τα χρώματα που έχει το καθένα
Πλάτων «Φαίδων» ή περί ψυχής [110b]

Αρα η μπάλα ήταν φτιαγμένη από 12 χρώματα, 12 κομμάτια δέρματος συμβολίζοντας τους 12 Έλληνες Θεούς.

Μπάλα που βρέθηκε μετά από ανασκαφές στην Σαμοθράκη.
«Φύγετε νεαροί, αυτό το παιχνίδι με την μπάλα φουσκωμένη από αέρα έχει γίνει για μεσήλικες και παιδιά» - Αρριανός ΧΙV 47

"Έριχνε ψηλά την σφαίρα και την γη που έθρεψε πολλούς άρχισε να κτυπά με προικισμένα πόδια και να κάνη στροφές γρήγορες και εναλλασσόμενες, ενώ οι άλλοι νέοι τον ζητωκραύγαζαν και στον ουρανό υψώνονταν δυνατές φωνές." - Οδύσσεια Θ 370 - 375
Παίζοντας "επίσκυρον"

Πληροφορούμεθα λοιπόν από τον αρχαιολόγο Ε. Μπεξή στο περιοδικό ΙΧΩΡ ότι: Υπήρχε ένα άθλημα με το όνομα "Επίσκυρος".

Το γήπεδο που διεξήγετο ο αγώνας ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη με γραμμές από χαλίκια και η μπάλα ήταν κατασκευασμένη από δερμάτινα κομμάτια ραμμένα μεταξύ τους με εντόσθια ζώων, ενώ στις άκρες του γηπέδου ήταν χαραγμένη μία γραμμή που συμβόλιζε τα δύο τέρματα.

Η μπάλα ήταν φουσκωμένη με αέρια και εξωτερικά ήταν ζωγραφισμένη με ζωντανά χρώματα και γεωμετρικά σχήματα. Σκοπός ήταν και για τις δύο ομάδες όπως και σήμερα να περάσουν την μπάλα από την απέναντι εστία, το τέρμα.


Εντύπωση προξενεί επίσης η ιατρική(!) παρατήρηση του αθλήματος. Ο μεγάλος γιατρός της ύστερης αρχαιότητος Γαληνός μας δίνει μία καταπληκτική περιγραφή στο έργο του "Περί ασκήσεων με μικρή μπάλα" του παιχνιδιού.


"Όταν οι παίκτες παρατάσσονται σε αντίθετες σειρές και αγωνίζονται, για να εμποδίσουν τον αντίπαλο να κρατήσει την μπάλα στο κέντρο, τότε είναι βίαια άσκηση με κρατήματα στους ώμους και λαβές πάλης. Έτσι το κεφάλι και ο λαιμός ασκούνται με τις κινήσεις, τα κρατήματα των ώμων και τα πλευρά και το στήθος και το στομάχι ασκούνται από τα κρατήματα και τις λαβές πάλης με τα χέρια. Σε αυτό το παιχνίδι οι γλουτοί και τα πόδια τεντώνονται βίαια, γιατί αποτελούν την βάση των κινήσεων. Ο συνδυασμός με το τρέξιμο μπροστά και πίσω και τα πηδήματα στα πλάγια, κάθε άλλο παρά μικρή άσκηση είναι όχι μόνο για τα πόδια αλλά και για όλο το σώμα που είναι σε κίνηση."

Εάν δεν αρκούν τα λόγια έχουμε και "κατευθείαν αναμετάδοση" από το αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών αθλητή - ποδοσφαιριστή, ο οποίος προσπαθεί με άψογη τεχνική να κοντρολάρει την μπάλα πάνω στο δεξί του πόδι. Είναι σαφές ότι ο παίκτης δεν πρέπει να πιάσει την μπάλα με τα χέρια του γι αυτό τα κρατάει πίσω από την πλάτη του. (Αρχική φώτο).

Μας διασώζονται ακόμη και ονόματα διάσημων «ποδοσφαιριστών» της αρχαιότητος ,όπως του Αριστόνικου του Καρυστίου, του Δημοτέλη του Χίου, του Χαιρεφάνη και του Κτησιβίου του Χαλκιδέως.

 ellinikoarxeio

Τετάρτη 5 Ιουλίου 2017

Το ντοπάρισμα στην αρχαιότητα!

Το ντοπάρισμα των αθλητών και η δωροδοκία με σκοπό τη νίκη εμφανίστηκαν στους στίβους της αρχαιότητας μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, την «αυτοκτονία της Ελλάδας», όπως τον χαρακτήρισε διάσημος ιστορικός (έληξε το 404 π.Χ.). Ως τότε κι από τα βάθη των αιώνων, από κανενός το μυαλό δεν μπορούσε να περάσει η σκέψη να παραπλανήσει τους κριτές (Ελλανοδίκες). Όμως, μετά το τέλος του σχεδόν 30χρονου αιματηρού εμφύλιου πολέμου, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αναζητούσαν την κοινωνική καταξίωση με μια νίκη σε κάποιον από τους πανελλήνιους αγώνες, τους Ολυμπιακούς κατά προτίμηση. Περίπου τον ίδιο καιρό εμφανίστηκαν και οι επαγγελματίες αθλητές.
Ήταν η εποχή που ο πιο αναγνωρισμένος γιατρός της αρχαιότητας, ο Ιπποκράτης (πέθανε το 377 π.Χ.), αμφισβητούσε τη ρήση «νους υγιής εν σώματι υγιεί» και δίδασκε ότι δεν είναι η άθληση που εξασφαλίζει την υγεία αλλά το μέτρο στην εργασία, στο φαγητό, στον ύπνο και στον έρωτα. Μισόν αιώνα αργότερα, ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.) περιέγραφε τα ορατά αποτελέσματα από την ειδική δίαιτα, στην οποία υποβάλλονταν οι αθλητές: Παραμορφωμένα πρόσωπα που έμοιαζαν με ζώων. Και, έπειτα από αρκετούς αιώνες, ο επίσης αναγνωρισμένος γιατρός της αρχαιότητας, Γαληνός (128 – 200), δίδασκε ότι η πολύωρη καθημερινή άθληση δε βοηθά τη φυσική ομορφιά, καθώς οι απαιτήσεις πολλών αγωνισμάτων συχνά παραμορφώνουν το πρόσωπο και το σώμα των αθλητών.
Στην Ολυμπία, ο έλεγχος των αθλητών ήταν ασφυκτικός. Τα «διατροφικά συμπληρώματα» ξεκινούσαν από ένα κοκτέιλ «μέλι με σύκα» κι έφταναν στο κρέας ταύρου, ενώ οι πιο ριψοκίνδυνοι έπιναν ούρα από γνωστά για τη δύναμή τους ζώα, θεωρώντας ότι περιείχαν τις ουσίες εκείνες που τα έκαναν δυνατά (σήμερα γνωρίζουμε ότι η τεστοστερόνη παράγεται από τον διάμεσο ορχικό ιστό του ανθρώπου, αυτόν που ονομάζουμε κύτταρα του Λάιντιχ). Στην Ολυμπία άλλωστε, οι αθλητές έπρεπε να φτάσουν ένα μήνα πριν από την έναρξη των αγώνων. Τους συνόδευαν οι γυμναστές ή, των παίδων, οι πατέρες ή μεγαλύτερα αδέλφια. Στον μήνα αυτό, διδάσκονταν τους κανονισμούς των αθλημάτων, παρακολουθούσαν αγώνες κι έμεναν απομονωμένοι σε ιδιαίτερο κτίριο της Ήλιδας. Η δήλωση συμμετοχής γινόταν ένα χρόνο πριν και καταγραφόταν σε ειδικές λίστες. Υπεύθυνη για την οργάνωση των αγώνων ήταν η Ολυμπιακή Βουλή, ενώ κριτές ήταν οι Ελλανοδίκες, μέλη της αρμόδιας επιτροπής (δυο αρχικά, δέκα στη συνέχεια, δώδεκα έπειτα και, από το 348 π.Χ., πάλι δέκα). Εκλέγονταν με κλήρο ανάμεσα στους Ηλείους και είχαν απόλυτη εξουσία.
Απέρριπταν αθλητές που δεν είχαν τα κατάλληλα να αγωνιστούν προσόντα, απέκλειαν όσους υπέπιπταν σε παραπτώματα και τιμωρούσαν με πρόστιμα ή και με δημόσια μαστίγωση τους παραβάτες των κανονισμών. Παραβάσεις ήταν η αργοπορημένη προσέλευση, η μη υπακοή στις εντολές, η μη τήρηση των κανονισμών διεξαγωγής των αθλημάτων και η δωροδοκία είτε για να αφεθεί αθλητής να νικηθεί είτε για ευνοϊκή μεταχείριση. Σε περίπτωση δωροδοκίας, έπεφτε τόσο βαρύ πρόστιμο στον αθλητή και στην πόλη του, ώστε με τα χρήματα που εισπράττονταν, ανεγείρονταν αγάλματα του Δία, οι Ζάνες (από τον πληθυντικό της λέξης Ζευς) πάνω σε ειδικά βάθρα. Βρέθηκαν 17 βάθρα Ζανών που σημαίνει ότι τόσες δωροδοκίες τιμωρήθηκαν στα 1169 χρόνια που κράτησαν οι Ολυμπιάδες. Πρώτο κρούσμα δωροδοκίας αποκαλύφθηκε το 388 π.Χ. (16 χρόνια μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου). Δεύτερο, είκοσι χρόνια αργότερα (368 π.X.), όταν κατασκευάστηκαν δύο Ζάνες από πρόστιμα που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε δύο Ρόδιους παλαιστές που, κατά τον Παυσανία, πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω (ο Φιλόστρατος να δωροδοκεί τον Εύδηλο). Το επόμενο κρούσμα συνέβη μετά από 36 χρόνια (332 π.Χ.). Η δυσφήμιση του αθλητή αλλά και της πόλης την οποία εκπροσωπούσε και το στίγμα της «πλαστής νίκης» απέτρεπαν την απόπειρα δωροδοκίας παρ’ όλο που ο δεκασμός για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σε πολλές περιπτώσεις τρόπος ζωής.
Έφεση κατά μιας απόφασης των Ελλανοδικών (των οποίων το σκεπτικό απαγορευόταν να γνωστοποιηθεί) επιτρεπόταν μόνο στην Βουλή της Ήλιδας. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους όμως, οι αποφάσεις γίνονταν αποδεκτές. Οι Ελλανοδίκες ήταν αναγνωρισμένα αμερόληπτοι και αδέκαστοι.
Στην Αρχαία Ρώμη, το ντοπάρισμα ήταν περίπου νόμιμο. Στα άλογα των ιπποδρομιών χορηγούσαν «υδρομέλας» (ένα οινοπνευματώδες ποτό που παράγεται από την αλκοολική ζύμωση διαλύματος μελιού σε νερό). Το πόσο αποτελεσματικό ήταν φαίνεται και από το γεγονός ότι το έπιναν και οι στρατιώτες, πριν από τη μάχη. Τον Α’ μ.Χ. αιώνα, για να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα, οι Έλληνες αθλητές προτιμούσαν να πίνουν εκχύλισμα από το φυτό «υπουρίς», είδος φτέρης, βασικού συστατικού από την οποία σήμερα παράγεται το οργανικό καύσιμο τύρφη. Ένα μείγμα κρασιού και στρυχvίvnς (δηλητηρίου που σε μικρές δόσεις λειτουργεί ως διεγερτικό) δινόταν σε νεαρούς αθλητές στις αρχαίες Ολυμπιάδες.
Εκεί όμως που το ντοπάρισμα έδινε και έπαιρνε, ήταν στο αγώνισμα της πάλης. Νικητής αναδεικνυόταν όποιος έριχνε τον αντίπαλό του στο έδαφος τρεις φορές καθώς οι αθλητές έπρεπε να παλεύουν όρθιοι. Αναπτύχθηκαν δυο τεχνικές: Του συνδυασμού ταχύτητας, ευκινησίας και ευστοχίας που χαρακτήριζε κυρίως τους αθλητές του πένταθλου (όπου ένα από τα αθλήματα ήταν και η πάλη) και της δύναμης που κυρίως χρησιμοποιούσαν οι μόνο παλαιστές. Η πρώτη τεχνική ήταν δημοφιλής στους Αθηναίους, η δεύτερη στους Σπαρτιάτες. Με τον Μίλωνα τον Κροτωνιάτη ονομαστό για τη δύναμή του Ολυμπιονίκη, κυρίαρχο του αγωνίσματος για 24 συναπτά χρόνια (540 – 516 π.Χ.). Κάποια φορά σήκωσε και περιέφερε στα χέρια του ένα ταύρο ζωντανό, μετά τον έσφαξε, τον έψησε και τον έφαγε μόνος του. Κάποια άλλη, σήκωσε τον ανδριάντα του και τον μετέφερε μόνος του στην Άλτη. Και κάποια τρίτη, στήθηκε όρθιος πάνω σε ένα δίσκο αλειμμένο με λάδι χωρίς κανένας από όσους προσπάθησαν να μπορέσει να τον μετακινήσει από εκεί. Το αγώνισμα της πάλης ήταν τόσο δημοφιλές ώστε συντηρούσε στρατιές επαγγελματιών παλαιστών, σωστών θηρίων σε όγκο και δύναμη.


historyreport

Τετάρτη 3 Αυγούστου 2016

Η μάχη της Χαιρώνειας, 2 Αυγούστου 338 π.Χ!



«Οι Αθηναίοι δεν ξέρουν να κερδίζουν» - Φίλιππος ο Β'

Η μάχη της Χαιρώνειας, που τοποθετείται χρονικά στις 2 Αυγούστου 338 π.Χ, εντάσσεται στη μικρή λίστα των μαχών που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ελληνικής ιστορίας. Η αποφασιστική αναμέτρηση ανάμεσα στον μακεδονικό στρατό του Φιλίππου του Β' – με επικεφαλής του ελίτ μακεδονικού ιππικού τον 18χρονο διάδοχό του, που αργότερα η ιστορία θα ονόμαζε «Μέγα»- και τις ενωμένες δυνάμεις της Αθήνας, της Θήβας (Κοινό των Βοιωτών), της Κορίνθου, της Αχαΐας, των Μεγάρων και άλλων δυνάμεων της νότιας Ελλάδας, είχε αποτέλεσμα τον θρίαμβο των μακεδονικών όπλων και την υλοποίηση του ισοκρατικού ιδεώδους για την ενοποίηση των Ελλήνων. Στη Χαιρώνεια ο Φίλιππος «έσπασε» τη στρατιωτική ισχύ των πόλεων- κρατών της νότιας Ελλάδας (πλην της Σπάρτης, η οποία όμως ούτως ή άλλως ήταν στο λυκόφως της ισχύος της, υιοθετώντας γραμμή απομονωτισμού μετά την ταπεινωτική συντριβή της «αφρόκρεμας» του στρατού των Λακεδαιμονίων στη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ, στα χέρια του Επαμεινώνδα και του Πελοπίδα των Θηβών) , εγκαινιάζοντας μια περίοδο μακεδονικής ηγεμονίας στα ελληνικά πράγματα, η οποία θα συνεχιζόταν για πολλά χρόνια μετά, καθώς οι προσπάθειες αμφισβήτησής της κατά τη βασιλεία και την εκστρατεία του Αλεξάνδρου και τη μετέπειτα ελληνιστική περίοδο αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς.

Επίσης, σε επίπεδο πολεμικής τέχνης/ στρατιωτικής τακτικής, η Χαιρώνεια απέδειξε πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η εποχή της κλασικής οπλιτικής φάλαγγας- που είχε καθορίσει την ιστορία της κλασικής περιόδου, δίνοντας τη νίκη στα ελληνικά όπλα κατά τους Μηδικούς Πολέμους και διαμορφώνοντας την πορεία και έκβαση των εμφυλίων συγκρούσεων μετέπειτα- είχε παρέλθει, και τη θέση της έπαιρναν οι τακτικές συνδυασμένων όπλων (combined arms, στη σύγχρονη στρατιωτική ορολογία), με τη συνδυαστική χρήση και αξιοποίηση της μακεδονικής φάλαγγας, του φοβερού βαρέος μακεδονικού ιππικού και του πιο «συμβατικού» πεζικού (ελαφρού και βαρέος).

Ο Φίλιππος ο Β' και η ανατολή της μακεδονικής ισχύος
Ο Φίλιππος ο Β' αποτελεί μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της αρχαιοελληνικής ιστορίας. Αν και μέλος της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας- ήταν απόγονος του Αλεξάνδρου του Α', του ικανότατου Μακεδόνα βασιλιά που με δεξιοτεχνία καθοδήγησε τις τύχες της Μακεδονίας κατά την κρίσιμη περίοδο των Μηδικών Πολέμων, αποφεύγοντας τη σύγκρουση με τους Πέρσες και παράλληλα στηρίζοντας συγκαλυμμένα τους νότιους Έλληνες- δεν ήταν να αναλάβει κανονικά τον θρόνο. Ο Φίλιππος ανέλαβε την εξουσία το 359 π.Χ, αρχικά ως επίτροπος του ανιψιού του Αμύντα, νόμιμου διαδόχου του θρόνου, μετά τον θάνατο του βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα σε μάχη εναντίον των Ιλλυριών. Ο Φίλιππος άρχισε την αναδιοργάνωση του στρατού...

Δευτέρα 27 Ιουνίου 2016

Οι Έλληνες Αλχημιστές των ελληνιστικών χρόνων.

Η ενότητα της φύσεως προκύπτει σε όλα και για όλα τα στοιχεία (μικρ. 17ου αιώνα)

Ως Αλχημεία  αποκαλούμε την αποκρυφιστική επιστημονική τέχνη και πρακτική που έλαβε χώρα κατά τους αρχαίους χρόνους κυρίως, αλλά και κατά τον Μεσαίωνα. Η στοχευμένη πρακτική είχε δύο παραμέτρους, αυτόν της μετατροπής μη πολύτιμων μετάλλων σε χρυσό και αυτόν της παρασκευής του ελιξιρίου της ζωής που θα παρείχε αθανασία στον εκάστοτε λαβόντα. Ξεκίνησε από τους ελληνιστικούς χρόνους, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη πιο πριν, από τους Έλληνες που προσπάθησαν να εξηγήσουν την φύση και τις διάφορες εκφάνσεις της στην κοσμογονία αλλά και στην καθημερινότητα του ανθρώπου.
Οι Έλληνες διανοούμενοι από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και εντεύθεν, είχαν την ευχέρεια της πρόσβασης σε όλα τα ελληνιστικά βασίλεια της νοτιανατολικής μεσογείου και της Ανατολής, των οποίων οι βασιλείς πρόθυμα παραχωρούσαν "γη και ύδωρ", τα οικονομικά, δηλαδή, μέσα για να ιδρυθούν επιστημονικά εργαστήρια και βιβλιοθήκες, εξασφαλίζοντας άνετο βίο στου σοφούς που ήθελαν να ασχοληθούν με την συστηματική και επιστημονική έρευνα. Ο σκοπός βέβαια μεταξύ των δύο πλευρών απείχε παρασάγγας αφού οι παρέχοντες των μέσων οδηγούνταν είτε από απληστία, είτε από ματαιοδοξία.
Στις αυλές της Αντιοχείας, της Περγάμου, της Αλεξανδρείας και άλλων ελληνιστικών κρατιδίων, μεταξύ των ποιητών και πεζογράφων, ξεπηδούν και μεγάλοι μαθηματικοί, αστρονόμοι, μηχανικοί και φυσικοί. Ο Ευκλείδης έβαλε σε μια τάξη τις μαθηματικές παρατηρήσεις και με τα "Στοιχεία" του έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη των Μαθηματικών και κυρίως της Γεωμετρίας. Ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (285-212 π.χ.) είναι ο "πατέρας" της μηχανικής και ο πρώτος που διατύπωσε την θεωρία της Υδροστατικής: "παν σώμα εβαπτιζόμενον εντός υγρού υφίσταται άνωσιν, ήτις είναι ίση προς το βάρος του εκτοπιζόμενου υγρού". Ο Απολλώνιος ο Περγαίος ανέλυσε τα κωνικά σχήματα  και δημιούργησε την Τριγωνομετρία. Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (320-250 π.χ.), μαθητής του φιλοσόφου Στράτωνος, δίδαξε πρώτος πως " η γη κινείται περί τον ήλιον" και διατύπωσε συστηματικά την θεωρία  του ηλιοκεντρισμού με αποτέλεσμα να προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις με κορυφαία αυτή του στωϊκού φιλοσόφου Κλεάνθη που υποστήριξε πως πρέπει να παραπεμθεί ο Αρίσταρχος στο δικαστήριο "επί ασεβεία". Ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (272-195π.χ.) πρώτος σχεδίασε με καταπληκτική ακρίβεια την περίμετρο της γης και τον πρώτο τεκμηριωμένο χάρτη της. Ο Ίππαρχος (190-120 π.χ.) ανακάλυψε εκατοντάδες αστέρια καθώς και την χρήση της Τριγωνομετρίας στους αστρονομικούς υπολογισμούς.
 Στην Μηχανική ονομαστοί έμειναν ο Κτησίβιος και ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς, ο οποίος γνώριζε την δύναμη του ατμού, του αέρα και του ύδατος κατασκευάζοντας πλήθος μηχανών. Παράλληλα αναπτύχθηκε και η Φυσιογνωστική, η επιστήμη μελέτης φυτών, ζώων και ανθρώπων. Ο Θεόφραστος (372-287 π.χ.) έγραψε την Περί φυτών ιστορία και την Περί φυτών ατίαι. Διάσημοι ιατροί εμφανίζονται όπως ο πατέρας της ανατομίας Ηρόφιλος και Ερασίστρατος ο Κώος ο οποίος ξεχώρισε τα κινητήρια από τα αισθητήρια νεύρα και περιέγραψε τις έλικες του εγκεφάλου και την παρεγκεφαλίτιδα.
Ενώ οι μεταγενέστεροι αλχημιστές του Μεσαίωνα ερευνούσαν περισσότερο ουτοπικά πράγματα, οι Έλληνες Προσωκρατικοί φιλόσοφοι είχαν εντοπίσει τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, ήδη, από το Ζ΄ π.χ. αιώνα. Αυτά ήταν η γη, το πυρ, το ύδωρ και ο αήρ. Ο Θαλής δίδαξε για το ύδωρ πως ήταν η Δημιουργός Θεότης ενώ ο Αναξιμένης υποστήριζε πως αυτό ήταν ο αήρ. Ο Ξενοφάνης ισχυρίζονταν πως η γη  ήταν η αρχή των πάντων ενώ ο Ηράκλειτος πίστευε πως το σπέρμα της δημιουργίας του σύμπαντος βρίσκονταν στο πύρ. ο Εμπεδοκλής συνέδεσε όλα τα παραπάνω και θεώρησε πως τα τέσσερα στοιχεία συνυπάρχουν σε καθορισμένη αναλόγία και υπό προϋποθέσεις δίνουν τις ποικίλες μορφές του κόσμου όλου. Μέχρι του τέλους της Αναγέννησης η μελέτη των κοσμικών προτύπων υπήρξε  ο πυρήνας της γενικότερης προσπάθειας των φιλοσόφων να κατανοήσουν την ομαδική συμπεριφορά των ανθρώπων και να προβλέψουν την προοπτική του εκάστοτε συλλογικού πεπρωμένου των μικρών και των μεγάλων κοινωνικών ομάδων.

Τρίτη 19 Απριλίου 2016

ΔΙΟΛΚΟΣ, ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ!



Δίολκος ήταν το πέρασμα, από τον κοριθιακό προς τον σαρωνικό και το αντίθετο, πλοίων δια μέσου ξηράς στην σημερινή περιοχή του Ισθμού της Κορίνθου. Ήταν ένας λιθόστρωτος δρόμος που χρησιμοποιείτο για την από ξηράς μεταφορά πλοίων, πάνω σε τροχοφόρο όχημα που καλούνταν "Ολκός νεών". Είναι εύκολο να καταλάβουμε την αναγκαιότητά του αφού απάλλασσε τα πλοία να κάνουν ένα πολυήμερο και κοπιαστικό περίπλου της Πελοποννήσου και από τους κινδύνους, κυρίως από τα πολυτάραχα ακρωτήρια Μαλέα και Ταίναρο. Αποκαλύφθηκε το δυτικό του τμήμα σε μήκος 255 μέτρων, στην πλευρά της Πελοποννήσου και σε μήκος 204 μέτρων στην Στερεά Ελλάδα μέσα στις εγκαταστάσεις του Μηχανικού. Το πλάτος του είναι μεταξύ 3,40 και 6,00 μέτρων. Είναι στρωμένος εξ ολοκλήρου με πώρινους κυβόλιθους και στο μέσον του φέρει δύο αυλακώσεις σε απόσταση 1,50 μ. Αποκαλύφθηκε το δυτικό του τμήμα σε μήκος 255 μέτρων, στην πλευρά της Πελοποννήσου και σε μήκος 204 μέτρων στην Στερεά Ελλάδα μέσα στις εγκαταστάσεις του Μηχανικού. Το πλάτος του είναι μεταξύ 3,40 και 6,00 μέτρων. Είναι στρωμένος εξ ολοκλήρου με πώρινους κυβόλιθους και στο μέσον του φέρει δύο αυλακώσεις σε απόσταση 1,50 μ. Στο δυτικό του άκρο κατέληγε σε λιθόστρωτη αποβάθρα.

Η κατασκευή της Διόλκου προέκυψε από την ανάγκη για γρήγορο πέρασμα των πλοίων, με αποτέλεσμα την σημαντικότατη εξοικονόμηση χρόνου, από τον Σαρωνικό στον Κοριθιακό και το αντίστροφο, έγινε στις αρχές του 6ου αιώνα και συνδέεται με την τυραννίδα του Περίανδρου στην Κόρινθο. Ο Περίανδρος διακρίθηκε για την έντονη δραστηριότητά του ως προς τα έργα πολιτιστικής και οικονομικής σημασίας, και αναφέρεται ότι σκέφθηκε να ανοίξει και διώρυγα στον Ισθμό της Κορίνθου. Δεν πραγματοποίησε ωστόσο το σχέδιο αυτό γιατί τα τεχνικά μέσα που διέθετε δεν μπορούσαν να ολοκληρώσουν ένα τέτοιο έργο, αλλά και επειδή οι θρησκευτικές προλήψεις των χρόνων εκείνων ήταν αντίθετες σε κάθε επέμβαση και μετατροπή των έργων των θεών. Το δυτικό του άκρο ανακατασκευάστηκε στις αρχές του 4ου αιώνα. Χρησιμοποιείτο για την μεταφορά μικρών, κυρίως πολεμικών και εμπορικών πλοίων. Τα οικονομικά συμφέροντα ήταν τεράστια και η άνθηση της Κορίνθου κατά τους αιώνες αυτούς οφείλεται κατά πολύ στην Δίολκο. Η χρήση της Διόλκου φθάνει, σύμφωνα με πηγές, ως και τον 9ο αιώνα κατά τον οποίο εγκαταλείφθηκε για άγνωστο λόγο.
Η ανασκαφή του μνημείου έγινε κατά τα έτη 1956-1959 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με υπεύθυνο τον Ν. Βερδελή. συνεχίστηκε κατά τα έτη 1960 και 1969 από τον ίδιο ανασκαφέα με δαπάνη της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016

Η προσφορά της Σπάρτης στη φιλοσοφία η βραχυλογία.



(Μιλάει ο Σωκράτης)

Λοιπόν, θα προσπαθήσω να σας αναπτύξω τη γνώμη μου πάνω σ’ αυτή την ωδή, είπα. Δηλαδή, από τις ελληνικές χώρες η φιλοσοφία πρωτοφάνηκε στην Κρήτη και στη Σπάρτη και εκεί είναι περισσότερο απλωμένη· σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου δεν βρίσκονται τόσοι σοφιστές όσοι εκεί.
 Μόνο που εκείνοι δεν το παραδέχονται και κάνουν τον αμόρφωτο, για να μη μάθει όλος ο κόσμος ότι εκείνο που τους κάνει ανώτερους από όλους τους Έλληνες είναι η σοφία (κάτι τέτοιο δεν κάνουν κι οι σοφιστές που μας έλεγε ο Πρωταγόρας;), και να μείνουμε με την εντύπωση ότι η πολεμικότητα και η αντρεία είναι που τους κάνει ανώτερους· κι αυτό, επειδή πιστεύουν ότι, αν οι άλλοι μάθουν τι είναι εκείνο που τους κάνει ανώτερους, όλοι θα επιδοθούν σ’ αυτό, τη σοφία.
 Τώρα όμως, με το να κρατήσουν μυστικό εκείνο, ξεγέλασαν όσους στις άλλες πολιτείες λακωνίζουν· κι έτσι στην προσπάθειά τους να τους μιμηθούν άλλοι σχίζουν τ’ αυτιά τους και τυλίγουν τα πόδια τους με λουριά και καταπιάνονται με τη γυμναστική και φορούν κοντά πανωφόρια, με τη σκέψη πως αυτά βέβαια είναι που κάνουν τους Λακεδαιμονίους πρώτους ανάμεσα στους Έλληνες.
 Οι Λακεδαιμόνιοι όμως, όταν θελήσουν να συζητήσουν ελεύθερα με τους σοφιστές του τόπου τους – βαριούνται βλέπεις πια να συζητούν μαζί τους κρυφά – διώχνουν από τη χώρα τους,  τους ξένους (και τους λακωνίζοντας που αναφέραμε και κάθε άλλον ξένο που βρίσκεται στη χώρα τους) και συζητούν με τους σοφιστές, χωρίς να τους παίρνουν είδηση οι ξένοι· κοντά σ’ αυτά δεν αφήνουν κανέναν νέο να κινήσει για άλλη πόλη – το ίδιο κάνουν και οι Κρήτες – για να μην ξεμάθει την αγωγή που πήρε στην πατρίδα του.
 Σ’ αυτές λοιπόν τις πολιτείες δεν βρίσκονται μονάχα άντρες, αλλά και γυναίκες περήφανες για τη σοφία τους.
 Και για να καταλάβετε ότι τα λόγια μου αυτά είναι αληθινά και ότι οι Σπαρτιάτες έχουν πάρει την καλύτερη μόρφωση πάνω στη φιλοσοφία και τη ρητορική, σας λέω τούτο: αν θελήσει κανείς να συζητήσει με τον τελευταίο από τους Σπαρτιάτες, θα διαπιστώσει πως πάνω στα περισσότερα θέματα αυτός φαίνεται ένα τίποτε· στη συνέχεια όμως, σ’ ένα οποιοδήποτε σημείο της συζήτησης, γυρνά και σου πετά ξαφνικά μια εντυπωσιακή φράση, σύντομη κι όλο νεύρο, σαν φοβερός ακοντιστής, έτσι που ο συνομιλητής του να φαίνεται κοντά του σαν μωρό παιδί, τίποτε περισσότερο.
 Αυτό το έχουν καταλάβει αρκετοί και από τους σημερινούς και από τους παλιούς, δηλαδή ότι καλύτερα λακωνίζει κανείς φιλοσοφώντας παρά ασκώντας τη γυμναστική, αφού παρατήρησαν ότι μόνο ένας άνθρωπος με τέλεια μόρφωση μπορεί να εκφράζεται με αυτόν τον τρόπο. Σ’ αυτούς ανήκει κι ο Θαλής ο Μιλήσιος κι ο Πιττακός ο Μυτιληναίος κι ο Βίας από την Πριήνη κι ο Σόλων ο συμπολίτης μας κι ο Κλεόβουλος από τη Λίνδο και ο Μύσων από τις Χηνές· έβδομον μαζί τους λογαριάζουν τον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο.
 Όλοι αυτοί ήταν φανατικοί οπαδοί και εραστές και μαθητές της σπαρτιατικής παιδείας. Απόδειξη ότι κάτι τέτοιο ήταν η σοφία τους είναι οι σύντομες φράσεις, οι αξιομνημόνευτες που έχει πει ο καθένας τους και που, αφού συγκεντρώθηκαν όλοι αυτοί, τις έκαναν κοινό αφιέρωμα στον Απόλλωνα, στον ναό του στους Δελφούς, σαν τον πρώτο καρπό της σοφίας τους, χαράζοντας τα επιγράμματα που λέει και ξαναλέει όλος ο κόσμος: «γνώρισε τον εαυτό σου» και «μακριά από τις υπερβολές».
 Τώρα, για ποιο λόγο τα λέω αυτά; Γιατί τον παλιό καιρό μ’ αυτόν τον τρόπο φιλοσοφούσαν: με σύντομες φράσεις, σαν τους Λάκωνες. Έτσι και το ρητό αυτό του Πιττακού περνούσε από στόμα σε στόμα και το εκτιμούσαν ιδιαίτερα, και οι σοφοί το επαινούσαν, δηλαδή το «να ’ναι κανείς καλός είναι δύσκολο».
 http://www.egriechen.info

Σάββατο 23 Ιανουαρίου 2016

Οι αρχαίοι Έλληνες και ο οίνος!



Ο Πλάτωνας εικάζει πως η ετυμολογία του οίνου προέρχεται από το οιόνουν, επειδή γεμίζει έπαρση τον νουν ή ίσως οφείλεται στην λέξη όνησης (όνος;), δηλαδή αφέλεια.
Ο Ποσείδιππος λέει πως το κρασί που φέρνει δίψα είναι βλαβερό στην υγεία.
Ο περίφημος Πιττακός συμβούλευε τον Περίανδρο της Κορίνθου να μην μεθά για να μην μαθαίνουν ποιος πραγματικά είναι.
Ο Αριστοφάνης έλεγε πως το κρασί είναι το γάλα της Αφροδίτης.
Ο Ηρόδοτος έλεγε πως όταν κατεβαίνει το κρασί στο σώμα επιπλέουν τα κακά λόγια.
Ο 'Αλεξις αναφέρει πως το παλιό κρασί δεν είναι μόνο για να μας ευχαριστεί αλλά κάνει και καλό στην υγεία. Βοηθάει στο να χωνεύεται πιο εύκολα το φαγητό, δίνει δύναμη στο σώμα, κάνει το αίμα πιο κόκκινο, βοηθάει την κυκλοφορία και μας προσφέρει ήσυχο ύπνο.
Ο 'Ομηρος ισχυριζόταν πως όποιος πίνει ωφελείται. Έλεγε ακόμα πως οι θεοί μας έδωσαν τον οίνο για να μας διώχνουν τα προβλήματα.
Ο Δίφιλος αναφωνούσε: Πάνσοφε Διόνυσε, τι γλυκός που είσαι! Ανυψώνεις κάθε τι το ταπεινό.
Ο Ιπποκράτης ισχυρίζονταν πως το γλυκό κρασί δεν πειράζει στο κεφάλι.
 Ο μεγάλος Αριστοτέλης έλγε πως όποιος μεθάει από οίνο πέφτει με το πρόσωπο προς τα κάτω και όποιος από μπίρα πέφτει ανάσκελα, γιατί το κρασί από τα σταφύλια φέρνει πονοκέφαλο, ενώ το κρασί από το κριθάρι φέρνει ζαλάδα.
Τέλος, κατά την ελληνική μυθολογία, ο Διόνυσος ανέφερε πως έχει τρεις μόνο κρατήρες  και ανακάτευε το κρασί για τους σώφρονες. Τον πρώτο για την υγεία, που γι΄αυτήν πίνουν πρώτα όλοι. Τον δεύτερο για τον έρωτα και την απόλαυση. Τον τρίτο για τον ύπνο. Μόλις πιούν οι καλεσμένοι, επιστρέφουν στο σπίτι τους. Ο τέταρτος κρατήρας δεν μας ανήκει γιατί είναι για τις ύβρεις. Ο πέμπτος για θόρυβο. Ο έκτος για τρίκλισμα, ο έβδομος για να πέφτεις, ο όγδοος για μηνύσεις, ό ένατος για κακία και ο δέκατος για κακία.

Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2016

Αισώπου μύθοι: Αετός τα πτερά τιλθείς και αλώπηξ

(Ο αετός που τον μάδησαν και η αλεπού)


Μια φορά ένας άνθρωπος έπιασε έναν αετό, του ψαλίδισε τα φτερά και τον έβαλε με τις κότες στο κοτέτσι.
Ο αϊτός ήταν καταλυπημένος, δεν έβαζε τίποτα στο στόμα του από την στεναχώρια κι έμοιαζε σαν αιχμαλωτισμένος βασιλιάς. Τον αγόρασε έπειτα ένας άλλος άνθρωπος, τον μάδησε τελείως και μ' ένα μπάλσαμο που τον άλειψε έκαμε και ξαναφύτρωσαν τα φτερά του. Τότε ο αϊτός πέταξε, άρπαξε με τα νύχια του έναν λαγό και τον έφερε δώρο στον αφέντη του. Και μια αλεπού που τον είδε του είπε: "μην τον δίνεις σε τούτον εδώ, στον πρώτο να τον δώσεις, ο δεύτερος είναι που είναι καλός από φυσικό του, κάλιο να καλοπιάσεις τον άλλον, μην πάει και σε ξανατσακώσει και σου ρημάξει τα φτερά".
Το νόημα είναι πως για τους ευεργέτες μας ταιριάζουν ευγενικές ανταμοιβές, ενώ για τους κακούς πρέπει με εξυπνάδα να τους τυλίγουμε.

Παρασκευή 1 Ιανουαρίου 2016

Γιόρταζαν οι αρχαίοι Έλληνες την Πρωτοχρονιά;


Φαίνεται πως στην αρχαία Ελλάδα δεν γιορταζόταν η Πρωτοχρονιά καθώς για τότε μεγαλύτερη σημασία είχε η αρχή κάθε μήνα που ονομαζόταν νουμηνία. Στην Αθήνα, ωστόσο, μια επιγραφή μας πληροφορεί για μια θρησκευτική τελετή που γινόταν στην αρχή του νέου έτους ή σωστότερα την τελευταία ημέρα του απερχομένου, αφορούσε όμως περιορισμένο αριθμό ατόμων. Επρόκειτο για μια θυσία των απερχόμενων αξιωματούχων στον Δία Σωτήρα και την Αθηνά Σωτείρα και απέβλεπε στην εξασφάλιση της εύνοιας των θεών αυτών για τη νέα χρονιά.
Οι πρόγονοι μας είχαν δημιουργήσει ένα ημερολόγιο με βάση τις λατρευτικές τους εκδηλώσεις. Το πρώτο γραπτό δείγμα που έχουμε μέχρι σήμερα είναι κάποιες από τις πλάκες που υπάρχουν γραμμένες οι εορτές των Αθηναίων στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.
Στην αρχαία Αθήνα λοιπόν ο Νικόμαχος κατέγραψε τις λατρευτικές εορτές ανά μήνα και έτσι υπήρχαν σαν θρησκευτικός κώδικας στημένες πλάκες που καθόριζαν τις ημερομηνίες. Η γραφή πάνω στις πλάκες αυτές ήταν βουστροφηδόν (λέξη προερχόμενη από την ανάποδη κίνηση του βοδιού), δηλαδή συνέχιζε από το τέλος προς την αρχή. Ο βασιλιάς που εξέλεγαν οι Αθηναίοι κάθε δύο χρόνια είχε την υποχρέωση να ελέγχει την τήρηση το ημερολογίου και τις γιορτές.
Στην αρχαία Ελλάδα το έτος το αποτελούσαν δώδεκα σεληνιακοί μήνες, οι οποίοι είχαν συνήθως 29 και 30 ημέρες εναλλάξ (πρόκειται για τους «κοίλους» και «πλήρεις» μήνες, αντίστοιχα, των Αρχαίων). Τα όρια κάθε μήνα τα σηματοδοτούσε η εμφάνιση δύο νέων φεγγαριών, επομένως η διάρκειά του ήταν περίπου 29 ½ ημέρες. Ωστόσο η καθιέρωση ενός έτους 354 ημερών δημιουργούσε πρόβλημα και, αν δεν λαμβάνονταν μέτρα, συνεχώς θα διογκωνόταν, αφού ένα ηλιακό έτος έχει 365 ημέρες. Για να εκμηδενίσουν τη διαφορά αυτή πρόσθεταν κατά διαστήματα, συνήθως ανά διετία, έναν εμβόλιμο μήνα διάρκειας περίπου 22-23 ημερών. Πιθανότατα οι Έλληνες χρησιμοποίησαν ημερολογιακό έτος 12 μηνών περίπου τον 8ο αι. π.Χ., αφού μνεία της ύπαρξής του εντοπίζεται στον Ησίοδο, αν και ορισμένοι αμφισβητούν την αξία της μαρτυρίας αυτής.

Η σχέση ανάμεσα στο ημερολογιακό έτος και στις γιορτές ήταν για τους Έλληνες στενή, όπως αποδεικνύεται από το ότι τα ονόματα των περισσοτέρων μηνών τους προέρχονταν από ονομασίες γιορτών που τελούνταν κατά τους μήνες αυτούς. Οι γιορτές αυτές σπάνια σχετίζονται με επεισόδια από τη ζωή των ίδιων των θεών (παράδειγμα ο μήνας Γαμηλιώνας (Ιανουάριος), κατά τον οποίο γιορταζόταν ο ιερός γάμος του Δία και της Ήρας, οι ανθρώπινοι γάμοι θεωρούνταν επανάληψη του γάμου αυτού) και συνήθως έχουν να κάνουν με τις αγροτικές ασχολίες που ελάμβαναν χώρα κατά το αντίστοιχο χρονικό διάστημα και με τις οποίες ο άνθρωπος εξασφάλιζε τη σοδειά του συνεπώς και την ύπαρξη και διαιώνισή του. Το ότι σε αρκετά μέρη του αρχαίου ελληνικού κόσμου τα ονόματα των μηνών δεν σχετίζονται με τις γιορτές των σημαντικότερων θεών τους αλλά συνήθως με αυτές του Απόλλωνα σημαίνει ότι στην καθιέρωσή τους πρέπει να έχει συμβάλει αποφασιστικά ένα ιερό του θεού αυτού με πανελλήνια αποδοχή, όπως αποδεδειγμένα ήταν αυτό στους Δελφούς.
Μόλις στα ρωμαϊκά χρόνια και κάτω από την επίδραση της ίδιας της Ρώμης άρχισε ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς, ο οποίος επεκτάθηκε σε όλη την επικράτεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επομένως και στον ελληνικό χώρο. Ήταν ο Ιούλιος Καίσαρας που το 46 π.Χ. καθιέρωσε την 1η Ιανουαρίου ως αρχή του έτους, κάτι που έκτοτε γνώρισε ευρεία διάδοση στη Δύση με λιγοστές και περιορισμένες τοπικά και χρονικά εξαιρέσεις, όπως π.χ. στην εποχή του Καρόλου του Μεγάλου (ο τελευταίος επειδή συνέβη να ανεβεί στον θρόνο τα Χριστούγεννα του 800 μ.Χ. όρισε για την επικράτειά του ως αρχή του χρόνου τις 25 Δεκεμβρίου). Στον Ιούλιο Καίσαρα και στις γνώσεις του περίφημου αστρονόμου από την Αλεξάνδρεια Σωσιγένη, τη συνδρομή του οποίου είχε ζητήσει, οφείλουμε και την προσαρμογή του έτους στη διάρκεια της περιστροφής της Γης γύρω από τον Ήλιο. Η σειρά των μηνών που ισχύουν σήμερα, η διάρκεια και οι ονομασίες τους οφείλονται εν πολλοίς στη διορατικότητα του ρωμαίου στρατηλάτη και πολιτικού.


Πρωτοχρονιά και Ημερολόγιο
Η πρωτοχρονιά λοιπόν για τους αρχαίους άρχιζε με την εμφάνιση της νέας σελήνης (νουμηνία) μετά τη θερινή ισημερία, δηλαδή γύρω στις 15 Ιουλίου. Ο πρώτος μήνας (μέσα Ιουλίου – μέσα Αυγούστου) του αττικού ημερολογίου ήταν ο Εκατομβαιών που είχε πάρει το όνομά του από τα Εκατόμβαια, μία γιορτή που γινόταν προς τιμή του Απόλλωνα. Κατά τη διάρκεια του μήνα γιορτάζονταν στην Αθήνα εκτός από τα Εκατόμβαια, τα Κρόνια, τα Συνοίκια και τα Παναθήναια (με κορυφαία τη μέρα των γενεθλιών της Θεάς Αθηνάς, στις 28 του μήνα).
Ο δεύτερος μήνας (μέσα Αυγούστου – μέσα Σεπτεμβρίου) ονομαζόταν Μεταγειτνιών και είχε πάρει το όνομά του από τη γιορτή Μεταγείτνια προς τιμή του Απόλλωνα, του θεού που παράστεκε στην αλλαγή γειτόνων. Το μήνα αυτό γίνονταν και τα Ηράκλεια στο Κυνόσαργες.
Ο τρίτος μήνας του έτους (μέσα Σεπτεμβρίου – μέσα Οκτωβρίου) ονομαζόταν Βοηδρομιών κι είχε πάρει το όνομά του από τη γιορτή Βοηδρόμια που γινόταν κι αυτός προς τιμή του Απόλλωνα. Άλλες γιορτές του μήνα ήταν τα Γενέσια, μια γιορτή της Αρτέμιδος Αγροτέρας, και τα Μυστήρια που είχαν διάρκεια πολλών ημερών.
Ο τέταρτος μήνας (μέσα Οκτωβρίου – μέσα Νοεμβρίου) ονομαζόταν Πυανεψιών, από τη γιορτή Πυανέψια που γινόταν και πάλι προς τιμή του Απόλλωνα. Το μήνα αυτό γιορτάζονταν πολλές γιορτές όπως τα Προηρόσια, τα Οσχοφόρια, τα Θήσεια, τα Στήνια, τα Θεσμοφόρια, τα Χαλκεία και τα Απατούρια
Ο πέμπτος μήνας (μέσα Νοεμβρίου – μέσα Δεκεμβρίου) ονομαζόταν Μαιμακτηριών, από τη γιορτή Μαιμακτήρια που γινόταν προς τιμή του Δία, επειδή τον θεωρούσαν θεό των θυελλών (μαίμαξ = θυελλώδης). Το μήνα αυτό γίνονταν στην Αθήνα και τα Πομπαία.
Ο έκτος μήνας (μέσα Δεκεμβρίου – μέσα Ιανουαρίου), είχε το όνομα Ποσειδεών, από τα Ποσείδεα μια γιορτή προς τιμή του Ποσειδώνα. Το μήνα αυτό γίνονταν ακόμη τα Αλώα και τα Κατ” αγρούς Διονύσια.
Ο έβδομος μήνας (μέσα Ιανουαρίου – μέσα Φεβρουαρίου) ονομαζόταν Γαμηλιών, από τη γιορτή Γαμήλια, τον » ιερό γάμο» του Δία με την Ήρα. Άλλη γιορτή του μήνα ήταν τα Λήναια.
Ο όγδοος μήνας ήταν ο Ανθεστηριών (μέσα Φεβρουαρίου – μέσα Μαρτίου). Ο μήνας είχε πάρει το όνομά του από τα Ανθεστήρια που γίνονταν προς τιμή του Διονύσου. Άλλη γιορτή του μήνα ήταν τα Διάσια.
Ο ένατος μήνας (μέσα Μαρτίου – μέσα Απριλίου) ονομαζόταν Ελαφηβολιών, από τη γιορτή Ελαφηβόλια, προς τιμή της Άρτεμης. Επίσης γιορτάζονταν Ασκληπίεια, τα εν άστει Διονύσια και τα Πάνδια.
Ο δέκατος μήνας (μέσα Απριλίου – μέσα Μαΐου) ονομαζόταν Μουνιχιών από τη γιορτή Μουνίχια προς τιμή της Άρτεμης. Ο μήνας είχε ακόμη την Εορτή του Έρωτα (στις 4 του μήνα), την Πομπή προς το Δελφίνιον και τα Ολυμπιεία.
Ο ενδέκατος μήνας (μέσα Μαΐου – μέσα Ιουνίου) ονομαζόταν Θαργηλιών από τη γιορτή Θαργήλια, προς τιμή της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Άλλες γιορτές ήταν τα Βενδίδια, τα Πλυντήρια και τα Καλλυντήρια.
Και ο δωδέκατος μήνας ονομαζόταν Σκιροφοριών από τη γιορτή Σκιροφόρια προς τιμή του Ποσειδώνα. Τον ίδιο μήνα γιορτάζονταν τα Διιπόλιεια και τα Διισωτήρια.
Στο αττικό ημερολόγιο κανένας μήνας δεν έχει πάρει το όνομά του από κάποια γιορτή της Αθηνάς μολονότι η Αθηνά ήταν η θεά της πόλης. Τα ονόματα έχουν την τάση να ευνοούν γιορτές του Απόλλωνα και της Άρτεμης.
Οι μήνες και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς αναφέρονται παρακάτω:
Εκατομβαίων (30 ημέρες) 16 Ιουλίου – 15 Αυγούστου
Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 16 Αυγούστου – 15 Σεπτεμβρίου
Βοηοδρομιών (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου
Πυανεψιών (29 ημέρες) 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου
Μαιμακτηριών (30 ημέρες) 16 Νοεμβρίου – 15 Δεκεμβρίου
Ποσειδεών (29 ημέρες) 16 Δεκεμβρίου – 15 Ιανουαρίου
Γαμηλιών (30 ημέρες) 16 Ιανουαρίου – 15 Φεβρουαρίου
Ανθεστηριών (29 ημέρες) 16 Φεβρουαρίου – 15 Μαρτίου
Ελαφηβολιών (30 ημέρες) 16 Μαρτίου – 15 Απριλίου
Μουνιχιών (29 ημέρες) 16 Απριλίου – 15 Μαϊου
Θαργηλιών (30 ημέρες) 16 Μαϊου – 15 Ιουνίου
Σκιροφοριών (29 ημέρες) 16 Ιουνίου – 15 Ιουλίου
Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν νουμηνία.

Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 2015

Αισώπου Μύθοι: Ο Αετός καί Κολοιός καί Ποιμήν.


Ένας Αϊτός χίμηξε κάτω από ψηλό βράχο κι άρπαξ΄ έν' αρνί και μια καλιακούδα που το παρατήρησε ζήλεψε και θέλησε να κάμει το ίδιο, χύθηκε λοιπόν με πολύ σάλαγο κι έπεσε απάνω σ' ένα κριάρι. Μα τα νύχια της γαντζώθηκαν μέσα στα μαλλιά και μην μπορώντας να ξεμπλέξει τίναζε τα φτερά της, ώσπου ο βοσκός παρατήρησε τι είχε γίνει, έτρεξε λοιπόν, την έπιασε και, αφού της έκοψε τα ακροφτέρουγα, την πήγε, σα βράδιασε στα παιδιά του. Κι όταν τα παιδιά τον ρωτούσαν τι πουλί ήταν, εκείνος τους είπε "εγώ ξέρω καλά πως είναι καλιακούδα, το ίδιο θέλει να είναι αϊτός".
Έτσι όποιος παραβγαίνει με τους ανωτέρους του δεν είναι μόνο που δεν καταφέρνει τίποτα, κοντά στην συμφορά γίνεται και γελοίος και θεωρώ πως κάθε ομοιότητα με την εποχή που που ζούμε είναι εντελώς τυχαία και  πέραν των προθέσεων του υπογράφοντος.

Ο Αίσωπος και οι Μύθοι του.

Θα ξεκινήσω μια νέα ενότητα με θέμα τον Αίσωπο και τους μύθους του που μεγάλωσαν γενιές και γενιές ανθρώπων πάνω στην γη πάνω από 2500 χρόνια, θα εντάσσεται μεν μέσα στην ετικέτα Αρχαία Ελλάδα, όμως είναι μια συλλογή που από μόνη της είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Λίγα λόγια για τον μυθοποιό είναι απαραίτητα να γνωρίζουμε ως ελάχιστο φόρο τιμής.


Ο Αίσωπος ήταν αρχαίος Έλληνας μυθοποιός και μυθογράφος. Θεωρείται ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία. Για τη ζωή του δεν υπάρχουν ακριβείς και συγκεκριμένες πληροφορίες, από πολλούς μάλιστα αμφισβητείται ακόμη και η ύπαρξή του.
Είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους μυθοποιούς, αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου. Θεωρείται επίσης ο κορυφαίος της λεγόμενης διδακτικής μυθολογίας. Δεν έγραψε κανέναν από τους μύθους αλλά τους διηγόταν προφορικά.
Τη βιογραφία του Αισώπου συνέγραψε τον 14ο μ.Χ. αιώνα ο μοναχός Μάξιμος Πλανούδης και περιέχονται σ' αυτή πολλά ανέκδοτα για τη ζωή και την εν γένει δράση του.
Η γέννησή του τοποθετείται τον 7ο αιώνα π.Χ, η δράση του όμως τον 6ο αιώνα π.Χ. και Όπως ακριβώς και με τον Όμηρο πολλές πόλεις και χώρες ερίζουν θέλοντάς τον δικό τους: τόπος καταγωγής του αναφέρεται η Φρυγία, ενώ σύμφωνα μ' άλλους γεννήθηκε στη Σάμο ή τη Θράκη, τις Σάρδεις, την Αίγυπτο ή και άλλες περιοχές της Αφρικής, όπως την Αιθιοπία, στηριζόμενοι στο ότι στις ιστορίες του εμφανίζονται ζώα άγνωστα τότε στην Ευρώπη και την Αφρική. Ο μεγάλος αριθμός των τόπων αυτών δικαιολογείται και από τα πολλά ταξίδια που φέρεται να έκανε ο Αίσωπος.
Μεταγενέστερες μαρτυρίες τον αναφέρουν να παίρνει μέρος στο συμπόσιο των Επτά σοφών και να ελέγχει με την ευφυολογία και τη σοφία του τους λόγους τους. Επίσης τον φέρουν στις Σάρδεις στην αυλή του βασιλιά Κροίσου, του οποίου ήταν ευνοούμενος και σύμβουλος.
O Αίσωπος ήταν ταπεινής καταγωγής (ο θρύλος τον παρουσιάζει ως κακόμορφο) και πραγματικό τέρας ασχήμιας: μαυριδερός, καμπούρης, τραυλός, κοντόλαιμος, στραβοπόδης με μύτη πλακουτσωτή και κεφάλι τριγωνικό, αλλά παράλληλα ήταν ευφυέστατος. Παρ' ότι όσο ζούσε ήταν δούλος, οι Αθηναίοι του έστησαν αργότερα ανδριάντα, για να δείξουν έτσι ότι κάθε άνθρωπος αξίας πρέπει, ανεξάρτητα από τη καταγωγή του, να τιμάται.
Ο Αίσωπος γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα, από οικογένεια δούλων, το 625 π.Χ., στο Αμόριο της Φρυγίας, ήταν δούλος του φιλόσοφου Ιάδμονα, έζησε στη Σάμο, ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Ανατολή και πέθανε στους Δελφούς, όπου είχε σταλεί από το βασιλιά Κροίσο γα να λάβει χρησμό του μαντείου το 560 π.Χ. Κατηγορήθηκε για ιεροσυλία και καταδικάστηκε σε θάνατο από ιεροδικαστές. Γκρεμίστηκε δε από τη κορφή του Παρνασσού. Οι εκδοχές ως προς τους λόγους του θανάτου του, είναι αρκετές και διαφορετικές.
Πρωταγωνιστές στους μύθους του Αισώπου είναι, κατά το πλείστον, ορισμένα ζώα, όπως η αλεπού, ο λύκος, το λιοντάρι, το ελάφι κ.ά. Κυρίως είναι διάλογοι μεταξύ ζώων που μιλούν κι ενεργούν σαν άνθρωποι, ενώ υπάρχουν και μερικοί με ανθρώπους ή θεούς. Πρόκειται για μικρά οικιακά αφηγήματα, διατυπωμένα με μεγάλη συντομία. Ο χαρακτήρας τους είναι ηθικοδιδακτικός, συμβολικός κι αλληγορικός. Οι Μύθοι αυτοί έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα. Είναι παρμένοι από τη καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι οι μύθοι του ήταν κάποτε η πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το επιμύθιο το οποίο ήταν εύληπτο για τα παιδιά και το λαό.
Επιλογή μύθων του Αισώπου σε πεζό λόγο εξέδωσε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Η συλλογή αυτή δε σώζεται και μόνο ποιητικές επεξεργασίες του Βαβρίου στα ελληνικά, του Φαίδρου στα λατινικά κι άλλων, διέσωσαν το υλικό της επιτομής εκείνης. Όλες οι σωζόμενες σήμερα συλλογές είναι πολύ μεταγενέστερες και προέρχονται από τον 1ο ή 2ο αιώνα κι έπειτα. Οι μύθοι του έχουν συγκεντρωθεί σε «Συλλογή Αισώπειων Μύθων».
Πρώτη φορά εκτυπώθηκαν στο Μιλάνο το 1479 μ.Χ., στην Βενετία το 1525 και 1543 από την οικογένεια τυπογράφων Damiano di Santa Maria ενώ ακολούθησε μία έκδοση στο Παρίσι το 1547. Ο Κοραής τους τύπωσε το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση το 1852 στη Λειψία από τον Χαλμ. Έκτοτε πολλές εκδόσεις παρουσιάστηκαν κι οι Μύθοι πιστεύεται πως έχουν διαβαστεί παγκοσμίως σχεδόν όσο κι η Βίβλος. Η πιο πρόσφατη έκδοση τους έγινε από τον βρετανικό εκδοτικό οίκο Penguin (1997) σε 50.000 αντίτυπα. Η απόδοση τους στη νέα ελληνική γλώσσα έγινε από τους Ανδρόνικο Νούκιο και Γεώργιο Αιτωλό, που έζησαν τον 16ο αιώνα.
Υπό το όνομα του Αισώπου υπάρχει ένα επίγραμμα στην Παλατινή Ανθολογία (Χ 123)
Εν μέρει πηγή: wikipedia

Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2015

Το περίφημο αρχαιοελληνικό τυρογλυκό ή Αγγλιστί Cheesecake!


Το τυρογλυκό ή Αγγλιστί cheesecake θεωρείται πως ήταν πολύ διαδεδομένο γλυκό στην Αρχαία Ελλάδα.  Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι το πρώτο cheesecake το έφτιαξαν στη Σάμο, περί το 2000 π.Χ. Για πολλούς αιώνες το γλυκό δεν προσφερόταν σε συμπόσια, αλλά αποτελούσε αποκλειστικά τροφή για… νύφες και αθλητές. Μάλιστα, ήταν επίσημη τροφή των αθλητών που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 776 π. Χ. καθώς αποτελούσε πηγή ενέργειας χωρίς πρόσθετα λίπη.
Ωστόσο, οι πρώτες συνταγές του διάσημου γλυκού χρονολογούνται τον 3ο αιώνα π.Χ, όταν το όνομα του εδέσματος ήταν «πλακουντοπουκόν». Η πρώτη συνταγή για το cheesecake που έχει καταγραφεί είναι από τον Αθήναιο, με τίτλο «πλακουντοπουκόν σύγγραμμα» και χρονολογείται γύρω στο 230 π. Χ.
Η συνταγή, όπως αναφέρει ο Αθήναιος, είχε ως εξής:

«Χτυπάτε το τυρί όσο χρειαστεί, το ανακατεύετε με βρεγμένο αλεύρι, μέχρι να γίνει απαλό σαν χυλός. Το απλώνετε στο σκεύος, ρίχνετε μέλι και το βάζετε σε πάγο. Πρέπει να το φάτε δροσερό, μόνο δροσερό!»

Αργότερα , ο ρωμαίος πολιτικός Marcus Porcius Cato (Cato the Elder) έγραψε  το De Agri Cultura , που είναι το αρχαιότερο σωζόμενο έργο της Λατινικής πεζογραφίας. Σε αυτό το έργο αναφέρει συνταγές για 2 κέικ που χρησιμοποιούνταν για θρησκευτικούς σκοπούς. Το ένα από αυτά ( το placenta), μοιάζει με τα σημερινά cheesecake που έχουν σαν βάση μείγμα  που ψήνεται χωριστά και είναι τραγανό. Αιώνες μετά, στην Νέα Υόρκη του 19ου αιώνα, έκανε την εμφάνιση του το cheesecake με τον ελαφρύ συνδιασμό τυριού κρέμας και Ιταλικών τυριών, αλλά και το ντελικάτο άρωμα των λεμονιών.
Η κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ. απετέλεσε ορόσημο για τη διάδοση του γλυκού, το οποίο ήταν από τα πρώτα… πιάτα που υιοθέτησαν οι Ρωμαίοι από τους Έλληνες. Μάλιστα, ενώ αρχικά η συνταγή για το γλυκό παρέμεινε ίδια, η ονομασία του προσαρμόστηκε στα λατινικά κι έγινε «placenta». Στη συνέχεια η Placenta άρχισε να ψήνεται σε φούρνους, κάτι που δε γινόταν στην Αρχαία Ελλάδα, όπου το γλυκό το προσέφεραν παγωμένο. Στη Ρώμη, επίσης, το γλυκό προσφερόταν και σε ναούς, ως δώρο για τους θεούς, με ο όνομα «libum».
Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το cheesecake διαδόθηκε εκτενώς από το 1.000 μ.Χ. κι έπειτα στη Βορειοδυτική Ευρώπη.
Ο Αθήναιος γράφει χαρακτηριστικά στους "Δειπνοσοφιστές":

"...πλακούντων δὲ ὀνόματα πολλῶν καταλεξάντων, ὅσων μέμνημαι τούτων σοι καὶ μεταδώσω, οἶδα δὲ καὶ Καλλίμαχον ἐν τῷ τῶν παντοδαπῶν συγγραμμάτων Πίνακι ἀναγράψαντα πλακουντοποιικὰ συγγράμματα Αἰγιμίου καὶ Ἡγησίππου καὶ Μητροβίου, ἔτι δὲ Φαίστου. ἡμεῖς δὲ ἃ μετεγράψαμεν ὀνόματα πλακούντων τούτων σοι καὶ μεταδώσομεν, οὐχ ὡς τοῦ ὑπ᾽ Ἀλκιβιάδου πεμφθέντος Σωκράτει ὃν Ξανθίππης καταπατησάσης, γελάσας ὁ Σωκράτης ‘ οὐκοῦν, ἔφη, οὐδὲ σὺ μεθέξεις τούτου.’ τοῦτο δὲ ἱστόρησεν Ἀντίπατρος ἐν τῷ πρώτῳ περὶ Ὀργῆς. ‘ ἐγὼ δὲ φιλοπλάκουντος ὢν οὐκ ἂν περιεῖδον’ τὸν θεῖον ἐκεῖνον ἐξυβριζόμενον πλακοῦντα. μνημονεύων οὖν ὁ κωμικὸς Πλάτων εἴρηκεν ἐν τῷ Ποιητῇ οὕτως [p. 476]
μόνος δ᾽ ἄγευστος, 
ἄσπλαγχνος ἐνιαυτίζομαι, ἀπλάκουντος, ἀλιβάνωτος.
ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τῆς κώμης ἀμνήμων εἰμὶ ἣν Πλακοῦντά φησι καλεῖσθαι Δημήτριος ὁ Σκήψιος ἐν δωδεκάτῳ Τρωικοῦ Διακόσμου, τῶν Ὑποπλακίων Θηβῶν φάσκων αὐτὴν ἀπέχειν σταδίους ἕξ. περισπαστέον δὲ λέγοντας πλακοῦς τὴν ὀνομαστικὴν συνῄρηται γὰρ ἐκ τοῦ πλακόεις, ὡς τυρόεις τυροῦς, σησαμόεις σησαμοῦς. εἴρηται δὲ κατ᾽ ἔλλειψιν τοῦ ἄρτος. ὅτι δὲ καλοὺς πλακοῦντας ἐν Παρίῳ τοῦ ῾ Ἑλλησπόντου φαγεῖν ἔστιν οἱ ἐπιδημήσαντες μαρτυρήσουσιν. Ἄλεξις γὰρ πεπλάνηται λέγων τοὺς ἐκ Πάρου: λέγει δὲ οὕτως ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ Ἀρχιλόχῳ:
ὦ τὴν εὐτυχῆ ναίων Πάρον, ὄλβιε πρέσβυ, 
ἣ κάλλιστα φέρει χώρα δύο τῶν συναπασῶν, 
κόσμον μὲν μακάρεσσι λίθον, θνητοῖς δὲ πλακοῦντας.
ὅτι δὲ καὶ οἱ Σάμιοι διαφέροντές εἰσι πλακοῦντες Σώπατρος ὁ φλυακογράφος φησὶν ἐν Βακχίδος Μνηστῆρσιν
πλακουντοποιὸν ὠνομασμένην Σάμον.