ΤΡΥΠΗΤΗ(ΎΠΑΝΑ, ΙΣΟΒΑ 'Η ΜΠΙΤΖΙΜΠΑΡΔΙ ): " Ίσταται κατά τον βορράν, στηριζόμενο επί φυσικού μπαλκονίου, εξόχως μεγαλοπρεπής και η περικλείουσα αιώνια βλάστηση αποτελεί τον μανδύα του. Αυτός λάμπει και απαστράπει εις όλα τα παιχνίδια των χρωμάτων εις καθημερινό θέαμα και ακτινοβολεί ως φαιοπράσινη φλόγα υπό τας πρωϊνάς αχτίδας του ηλίου".

''Πρός άρκτον δ' 'ομορα ήν τω Πύλω δύο πολίδια Τριφυλιακά 'Υπανα και Τυπανέαι και ποταμοί δε δύο εγγύς ρέουσι, ο τε Δαλίων (Διάγων) και ο Αχέρων εκβάλοντες εις τον Αλφειόν"
(Στράβων Η΄3,15)

ΤΡΥΠΗΤΗ :ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ

ΤΡΥΠΗΤΗ :ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ

Δευτέρα 27 Ιουνίου 2016

Οι Έλληνες Αλχημιστές των ελληνιστικών χρόνων.

Η ενότητα της φύσεως προκύπτει σε όλα και για όλα τα στοιχεία (μικρ. 17ου αιώνα)

Ως Αλχημεία  αποκαλούμε την αποκρυφιστική επιστημονική τέχνη και πρακτική που έλαβε χώρα κατά τους αρχαίους χρόνους κυρίως, αλλά και κατά τον Μεσαίωνα. Η στοχευμένη πρακτική είχε δύο παραμέτρους, αυτόν της μετατροπής μη πολύτιμων μετάλλων σε χρυσό και αυτόν της παρασκευής του ελιξιρίου της ζωής που θα παρείχε αθανασία στον εκάστοτε λαβόντα. Ξεκίνησε από τους ελληνιστικούς χρόνους, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη πιο πριν, από τους Έλληνες που προσπάθησαν να εξηγήσουν την φύση και τις διάφορες εκφάνσεις της στην κοσμογονία αλλά και στην καθημερινότητα του ανθρώπου.
Οι Έλληνες διανοούμενοι από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και εντεύθεν, είχαν την ευχέρεια της πρόσβασης σε όλα τα ελληνιστικά βασίλεια της νοτιανατολικής μεσογείου και της Ανατολής, των οποίων οι βασιλείς πρόθυμα παραχωρούσαν "γη και ύδωρ", τα οικονομικά, δηλαδή, μέσα για να ιδρυθούν επιστημονικά εργαστήρια και βιβλιοθήκες, εξασφαλίζοντας άνετο βίο στου σοφούς που ήθελαν να ασχοληθούν με την συστηματική και επιστημονική έρευνα. Ο σκοπός βέβαια μεταξύ των δύο πλευρών απείχε παρασάγγας αφού οι παρέχοντες των μέσων οδηγούνταν είτε από απληστία, είτε από ματαιοδοξία.
Στις αυλές της Αντιοχείας, της Περγάμου, της Αλεξανδρείας και άλλων ελληνιστικών κρατιδίων, μεταξύ των ποιητών και πεζογράφων, ξεπηδούν και μεγάλοι μαθηματικοί, αστρονόμοι, μηχανικοί και φυσικοί. Ο Ευκλείδης έβαλε σε μια τάξη τις μαθηματικές παρατηρήσεις και με τα "Στοιχεία" του έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη των Μαθηματικών και κυρίως της Γεωμετρίας. Ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (285-212 π.χ.) είναι ο "πατέρας" της μηχανικής και ο πρώτος που διατύπωσε την θεωρία της Υδροστατικής: "παν σώμα εβαπτιζόμενον εντός υγρού υφίσταται άνωσιν, ήτις είναι ίση προς το βάρος του εκτοπιζόμενου υγρού". Ο Απολλώνιος ο Περγαίος ανέλυσε τα κωνικά σχήματα  και δημιούργησε την Τριγωνομετρία. Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (320-250 π.χ.), μαθητής του φιλοσόφου Στράτωνος, δίδαξε πρώτος πως " η γη κινείται περί τον ήλιον" και διατύπωσε συστηματικά την θεωρία  του ηλιοκεντρισμού με αποτέλεσμα να προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις με κορυφαία αυτή του στωϊκού φιλοσόφου Κλεάνθη που υποστήριξε πως πρέπει να παραπεμθεί ο Αρίσταρχος στο δικαστήριο "επί ασεβεία". Ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (272-195π.χ.) πρώτος σχεδίασε με καταπληκτική ακρίβεια την περίμετρο της γης και τον πρώτο τεκμηριωμένο χάρτη της. Ο Ίππαρχος (190-120 π.χ.) ανακάλυψε εκατοντάδες αστέρια καθώς και την χρήση της Τριγωνομετρίας στους αστρονομικούς υπολογισμούς.
 Στην Μηχανική ονομαστοί έμειναν ο Κτησίβιος και ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς, ο οποίος γνώριζε την δύναμη του ατμού, του αέρα και του ύδατος κατασκευάζοντας πλήθος μηχανών. Παράλληλα αναπτύχθηκε και η Φυσιογνωστική, η επιστήμη μελέτης φυτών, ζώων και ανθρώπων. Ο Θεόφραστος (372-287 π.χ.) έγραψε την Περί φυτών ιστορία και την Περί φυτών ατίαι. Διάσημοι ιατροί εμφανίζονται όπως ο πατέρας της ανατομίας Ηρόφιλος και Ερασίστρατος ο Κώος ο οποίος ξεχώρισε τα κινητήρια από τα αισθητήρια νεύρα και περιέγραψε τις έλικες του εγκεφάλου και την παρεγκεφαλίτιδα.
Ενώ οι μεταγενέστεροι αλχημιστές του Μεσαίωνα ερευνούσαν περισσότερο ουτοπικά πράγματα, οι Έλληνες Προσωκρατικοί φιλόσοφοι είχαν εντοπίσει τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, ήδη, από το Ζ΄ π.χ. αιώνα. Αυτά ήταν η γη, το πυρ, το ύδωρ και ο αήρ. Ο Θαλής δίδαξε για το ύδωρ πως ήταν η Δημιουργός Θεότης ενώ ο Αναξιμένης υποστήριζε πως αυτό ήταν ο αήρ. Ο Ξενοφάνης ισχυρίζονταν πως η γη  ήταν η αρχή των πάντων ενώ ο Ηράκλειτος πίστευε πως το σπέρμα της δημιουργίας του σύμπαντος βρίσκονταν στο πύρ. ο Εμπεδοκλής συνέδεσε όλα τα παραπάνω και θεώρησε πως τα τέσσερα στοιχεία συνυπάρχουν σε καθορισμένη αναλόγία και υπό προϋποθέσεις δίνουν τις ποικίλες μορφές του κόσμου όλου. Μέχρι του τέλους της Αναγέννησης η μελέτη των κοσμικών προτύπων υπήρξε  ο πυρήνας της γενικότερης προσπάθειας των φιλοσόφων να κατανοήσουν την ομαδική συμπεριφορά των ανθρώπων και να προβλέψουν την προοπτική του εκάστοτε συλλογικού πεπρωμένου των μικρών και των μεγάλων κοινωνικών ομάδων.

Τετάρτη 1 Ιουνίου 2016

Η ιστορία του τραγουδιού Παπαλάμπραινα!

Δεν γνωρίζω, ακόμα τουλάχιστον, για τυχόν συγγένεια με τον δύσμοιρο Παπά-Λάμπρο, αλλά σαν επίθετο και μόνο μου προξένησε την περιέργεια να αναρτήσω την ιστορία μετά από παρότρυνση της καλής φίλης, εκ Πύργου ορμωμένης, Μαρίας Μπάστα!

Ο παπα-Λάμπρος Ζέρβας ήταν εφημέριος στο χωριό Ρωμύρι της Πυλίας το 1860. Ένας συγχωριανός του, που λεγόταν Σταύρος Φιτσιάλος, σκέφτηκε να συνεργαστεί με μία συμμορία για να τον ληστέψουν. Ο Φιτσάλος συνεννοήθηκε μαζί του, προκειμένου να έρθουν στο Ρωμύρι και να κλέψουν την περιουσία του παπα-Λάμπρου.

Δύο από τους κλέφτες πήγαν στο σπίτι του με το πρόσχημα ότι ενδιαφέρονταν να αγοράσουν ένα βόδι που πουλούσε ο παπάς, ο οποίος όμως έλειπε στην Πύλο, όπου είχε πάει για να φέρει το παιδί του, που πήγαινε σχολείο εκεί. Ο παπάς γύρισε αργά στο Ρωμύρι χωρίς το παιδί, που έμεινε στην Πύλο. Έτσι οι ξένοι φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του την νύχτα.

Το βράδυ, όταν η οικογένεια είχε κοιμηθεί, οι δύο κλέφτες ειδοποίησαν και τους υπόλοιπους, που είχαν κρυφτεί την ημέρα έξω από το χωριό, και μπήκαν όλοι αθόρυβα στο σπίτι του παπά, οπότε άρχισαν να αρπάζουν ό,τι έβρισκαν. Χρήματα όμως δεν είχαν βρει, οπότε ξεκίνησαν να βασανίζουν τον παπά, προκειμένου να τους πει πού τα είχε κρύψει. Μια από τις κόρες του παπα-Λάμπρου, η Παναγιώτα, κατάφερε να κατέβει κρυφά στο κατώι και από έναν φεγγίτη άρχισε να φωνάζει, καλώντας σε βοήθεια.

Το χωριό ξύπνησε και οι άντρες ανήσυχοι πήραν τα τουφέκια και άρχισαν να ρίχνουν, με αποτέλεσμα να φοβηθούν οι κλέφτες και να το βάλουν στα πόδια. Δύο από αυτούς, όμως, τραυματίστηκαν και, μάλιστα, ο ένας θανάσιμα. Εξαιτίας του θανάτου του κλέφτη έγινε μεγάλος ντόρος σε ολόκληρη την Πυλία και ένας χωριάτης έφτιαξε το τραγούδι, που ζει μέχρι τις ημέρες μας, με κάποιες παραλλαγές στους στίχους σε ορισμένες περιπτώσεις.

Αυτό είναι το γεγονός στο οποίο αναφέρεται η χιλιοτραγουδισμένη «Παπαλάμπραινα», ωστόσο η ιστορία έχει και συνέχεια. Το παιδί που πήγαινε σχολείο στην Πύλο, ο Νικολάκης, μετά το δραματικό περιστατικό πήγε και έμεινε στην Αθήνα, στο σπίτι του δημάρχου Μπενάκη. Εκεί έκανε τις σπουδές του και όταν τελείωσε, ζήτησε να γίνει αστυνομικός διοικητής της επαρχίας Πυλίας. Ίσως στο μυαλό του υπήρχε η σκέψη της εκδίκησης του Φιτσάλου, ο οποίος είχε πλέον γεράσει, αλλά φοβόταν μήπως οι Παπαλάμπροι κάνουν κακό στο γιο του.

Ο Φιτσάλος, αφού τον παρακίνησε και ένας Μανιάτης, αποφάσισε να πάει στον Νικολάκη Παπαλάμπρο, να του ζητήσει συγνώμη και να του φιλήσει τα πόδια. Εκείνος όμως του είπε: «Φύγε βρωμόσκυλο, πήγες να μας ξεκληρίσεις και τώρα ζητάς συγνώμη;». Μετά όμως το παιδί του Φιτσάλου απέκτησε το δικό του παιδί και κάλεσε τον Νικολάκη να το βαφτίσει. Έτσι έσβησε αυτή η βεντέτα…

Οι αυθεντικοί στίχοι του τραγουδιού:
Στου Παπαλά, Παπαλάμπραινα,
στου Παπαλάμπρου την αυλή,
στου Παπαλάμπρου την αυλή,
είναι μια μάζεψη πολλή.

Καν ο παπάς, Παπαλάμπραινα,
καν ο παπάς είν’ άρρωστος,
καν η παπαδιά πεθαίνει,
Παπαλάμπραινα καημένη.
Ούτ’ ο παπάς, Παπαλάμπραινα,
ούτε ο παπάς είν’ άρρωστος,
ούτ’ η παπαδιά πεθαίνει,
Παπαλάμπραινα καημένη.

Οι κλέφτες, τους, Παπαλάμπραινα,
οι κλέφτες τους εγδύσανε,
οι κλέφτες τους εγδύσανε,
και τα λεφτά ζητήσανε.

Μια λυγερή, Παπαλάμπραινα,
μια λυγερή εφώναξε,
μια λυγερή εφώναξε,
τους κλέφτες, τους εφώναξε.